Công nghệ blockchain - Chìa khóa minh bạch trong chuỗi cung ứng thực phẩm và sản phẩm văn hóa

Blockchain - Công nghệ đổi mới trong truy xuất nguồn gốc

Trong thời đại số hiện nay, khi mà sự gia tăng dân số, đô thị hóa và thay đổi nhu cầu tiêu dùng đang tạo ra áp lực lớn đối với các ngành sản xuất, đặc biệt là ngành thực phẩm, chất lượng sản phẩm luôn là yếu tố hàng đầu được người tiêu dùng quan tâm. Các vấn đề liên quan đến an toàn thực phẩm, hàng giả và thông tin sai lệch đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng trên toàn cầu.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 600 triệu ca bệnh và 420.000 ca tử vong do 31 mối nguy thực phẩm gây ra, trong đó trẻ em dưới 5 tuổi có nguy cơ cao nhất với khoảng 125.000 ca tử vong. Những con số này cho thấy, để bảo đảm sức khỏe cộng đồng, các hệ thống quản lý nguồn gốc và an toàn thực phẩm cần phải được cải tiến vượt bậc.

Hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp và cơ quan quản lý sử dụng hệ thống lưu trữ hồ sơ thủ công, dựa vào giấy tờ và mạng lưới các nhà cung cấp phức tạp để ghi nhận thông tin về sản phẩm. Các hồ sơ này không chỉ dễ bị thao túng, gian lận mà còn mất nhiều thời gian để truy tìm nguồn gốc khi xảy ra sự cố. Điều này dẫn đến việc không thể nhanh chóng xác định các sản phẩm bị ô nhiễm, từ đó làm chậm quá trình thu hồi hàng hóa và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Trong bối cảnh đó, việc áp dụng một giải pháp công nghệ tiên tiến, giúp ghi lại thông tin một cách nhanh chóng, chính xác và minh bạch trở nên cấp thiết. Chính vì thế, blockchain đã nổi lên như một công cụ giải quyết vấn đề, khắc phục những hạn chế của hệ thống truyền thống.

Ứng dụng công nghệ blockchain trong truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Ảnh minh họa

Theo đó, blockchain là một hệ thống cơ sở dữ liệu phân tán, hay còn gọi là “sổ cái kỹ thuật số”. Mỗi giao dịch, mỗi thông tin được ghi lại trên blockchain sẽ được liên kết thành các khối (block) theo trình tự thời gian và không thể thay đổi nếu không có sự đồng thuận của toàn bộ mạng lưới các nút (node) tham gia. Nhờ vào những đặc tính phi tập trung, bất biến và minh bạch này, blockchain mang lại nhiều lợi ích vượt trội trong việc truy xuất nguồn gốc:

Tính minh bạch và bất biến: Mọi giao dịch, từ quá trình sản xuất, chế biến đến phân phối, đều được ghi nhận một cách công khai và không thể bị thay đổi. Điều này giúp xây dựng niềm tin vững chắc cho người tiêu dùng, vì họ có thể dễ dàng kiểm tra lịch sử của sản phẩm qua mã QR hoặc các công cụ truy xuất nguồn gốc khác.

Loại bỏ sự phụ thuộc vào bên thứ ba: Nhờ tính phi tập trung, blockchain không cần đến một trung tâm quản lý duy nhất, giúp giảm nguy cơ bị thao túng dữ liệu bởi con người hay tấn công từ hacker. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc chống hàng giả và gian lận thương mại.

Tăng cường quản lý chuỗi cung ứng: Các doanh nghiệp có thể theo dõi chặt chẽ quá trình vận hành của chuỗi cung ứng từ khâu nguyên liệu đến sản phẩm hoàn chỉnh, từ đó tối ưu hóa quản lý hàng tồn kho và thu hồi sản phẩm khi cần thiết.

Ứng dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc thực phẩm và văn hóa, nghệ thuật

Trong ngành thực phẩm, truy xuất nguồn gốc được xem là chìa khóa đảm bảo an toàn lương thực cho người tiêu dùng. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) định nghĩa truy xuất nguồn gốc thực phẩm là khả năng theo dõi sản phẩm qua các giai đoạn sản xuất, chế biến và phân phối nhằm đảm bảo chất lượng thực phẩm. Việc áp dụng blockchain cho phép lưu trữ toàn bộ dữ liệu liên quan đến nguồn gốc, bao gồm thông tin về nguyên liệu thô, quy trình sản xuất, điều kiện bảo quản và vận chuyển.

Vào giữa năm 2019, Tập đoàn Nestlé và Tập đoàn Carrefour đã hợp tác sử dụng blockchain cho dòng sản phẩm sữa dành cho trẻ sơ sinh. Sự hợp tác này không chỉ giúp theo dõi chặt chẽ nguồn gốc sản phẩm mà còn tạo điều kiện cho Carrefour mở rộng ứng dụng công nghệ này cho các sản phẩm nông sản khác. Mục tiêu là đảm bảo độ an toàn cao cho những mặt hàng thiết yếu như thực phẩm cho trẻ em và các sản phẩm hữu cơ.

Tập đoàn bán lẻ của Pháp Auchan đã tiến hành thử nghiệm blockchain trong việc truy xuất nguồn gốc lợn, gà và trứng tại TP. Hồ Chí Minh. Kết quả ban đầu rất khả quan và hiện tại, Auchan đang triển khai rộng rãi hệ thống này không chỉ tại Việt Nam mà còn ở các thị trường như Pháp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Senegal.

Với yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm, Tập đoàn bán lẻ Walmart đã ứng dụng blockchain để số hóa chuỗi cung ứng thực phẩm của mình. Nhờ đó, thời gian truy xuất nguồn gốc sản phẩm được rút ngắn từ 7 ngày xuống chỉ còn 2,2 giây, tạo điều kiện nhanh chóng cho quá trình kiểm tra và thu hồi sản phẩm khi có sự cố.

Tại Đông Nam Á, CP Foods - công ty thực phẩm có trụ sở tại Thái Lan đã tích hợp blockchain vào chuỗi sản phẩm của mình. Họ in mã QR trên bao bì sản phẩm, cho phép khách hàng truy xuất thông tin về nguồn gốc, tính bền vững và chứng nhận an toàn của thực phẩm, góp phần đảm bảo chất lượng sản phẩm trên thị trường.

Không chỉ dừng lại ở ngành thực phẩm, công nghệ blockchain còn được ứng dụng trong truy xuất nguồn gốc các tác phẩm văn hóa, nghệ thuật và sản phẩm thủ công độc bản. Trong lĩnh vực này, doanh nghiệp như AlphaTrue đã cho ra đời giải pháp NFCT - sự kết hợp giữa NFC (Near-Field Communication) và NFT (Non-Fungible Token).

Giải pháp này cho phép nghệ nhân và làng nghề mã hóa thông tin về sản phẩm của họ ngay từ giai đoạn pre-order, giúp người mua có thể theo dõi quá trình sản xuất và câu chuyện đằng sau sản phẩm. Nếu sản phẩm được mua bởi người nổi tiếng, mã hóa tương ứng có thể được định giá cao hơn, tăng giá trị thương hiệu của sản phẩm thủ công và di sản văn hóa.

Các giải pháp truy xuất nguồn gốc bằng blockchain trong lĩnh vực này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng mà còn tạo ra một kênh kết nối trực tiếp, minh bạch giữa nhà sản xuất và người mua, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.

Theo phân tích của Công ty Emergen Research vào năm 2021, quy mô thị trường truy xuất nguồn gốc thực phẩm toàn cầu dự kiến sẽ đạt 9,75 tỷ USD vào năm 2028. Những con số này cho thấy công nghệ blockchain không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn mang lại giá trị kinh tế to lớn, mở ra nhiều cơ hội phát triển cho các doanh nghiệp trên toàn cầu.

Trong bối cảnh thị trường ngày càng đòi hỏi sự minh bạch và an toàn cao, việc ứng dụng công nghệ blockchain trong truy xuất nguồn gốc sản phẩm là bước tiến quan trọng đối với các doanh nghiệp. Công nghệ này không chỉ giúp đảm bảo chất lượng thực phẩm, ngăn chặn gian lận và hàng giả, mà còn tạo ra một hệ thống quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả, từ đó xây dựng niềm tin vững chắc giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Ngoài ra, khả năng ứng dụng blockchain trong các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật và hàng thủ công cũng mở ra cơ hội mới cho việc bảo tồn giá trị truyền thống và nâng cao giá trị thương hiệu. Dù còn một số thách thức về chi phí đầu tư, tích hợp công nghệ và đào tạo nhân lực, nhưng với sự phát triển không ngừng của công nghệ số và sự hỗ trợ từ các chính sách của nhà nước, blockchain được dự đoán sẽ trở thành công cụ then chốt trong chuyển đổi số của các doanh nghiệp Việt.

Duy Trinh (t/h)