Hàng hóa thuộc nhóm 2 ở mức rủi ro thấp doanh nghiệp có thể tự công bố hợp quy

Hướng tới hội nhập và chuyển đổi số toàn diện

Việc Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại quốc tế đã đặt ra yêu cầu cấp bách về việc xây dựng một hệ thống quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Theo phát biểu của Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 7, khóa XV, Dự Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa nhằm đáp ứng yêu cầu Việt Nam tham gia Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP); đảm bảo thông thương quốc tế, bảo vệ, tạo điều kiện cho sản xuất trong nước. Đồng thời, cũng là điều kiện để thiết lập hàng rào kỹ thuật, cân bằng lợi ích, đảm bảo hài hòa lợi ích của quốc gia, dân tộc với lợi ích của doanh nghiệp....

Trước hết, việc thiết lập hàng rào kỹ thuật thông qua quy định mới giúp cân bằng lợi ích của quốc gia, dân tộc với lợi ích của doanh nghiệp. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia phải phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế. Đồng thời, hệ thống này còn là nền tảng để doanh nghiệp có thể cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. 

Bên cạnh đó, chính quyền cũng đang chủ động đẩy mạnh công tác số hóa trong quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Thay vì áp dụng những quy trình thủ tục hành chính cồng kềnh, các cơ quan quản lý đã nghiên cứu và đề xuất cách tiếp cận mới, cho phép doanh nghiệp khai báo, cập nhật thông tin về chất lượng sản phẩm trực tiếp trên hệ thống số. Điều này không chỉ giúp giảm thời gian, chi phí mà còn tạo ra một kênh thông tin minh bạch, mở cho người dân và doanh nghiệp cùng tham gia giám sát.

Việc chuyển đổi số trong quản lý chất lượng còn thể hiện qua việc áp dụng các công nghệ mới, giúp doanh nghiệp tự công bố các tiêu chuẩn áp dụng cho sản phẩm của mình. Theo quy định của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, sản phẩm nhóm 1 được quản lý trên cơ sở tiêu chuẩn do người sản xuất tự công bố, trong khi sản phẩm, hàng hóa nhóm 2 phải dựa trên quy chuẩn kỹ thuật do cơ quan quản lý nhà nước ban hành. Tuy nhiên, với cách tiếp cận mới, nếu mức độ rủi ro của sản phẩm, hàng hóa nhóm 2 được đánh giá là thấp, doanh nghiệp có thể tự công bố hợp quy trên môi trường số sau khi điền đầy đủ các trường thông tin cần thiết.

Cũng theo Thứ trưởng Lê Xuân Định, việc ban hành Luật còn nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng theo tinh thần Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; thực hiện việc thể chế hóa Chỉ thị số 38 của Ban Bí thư về đẩy mạnh công tác tiêu chuẩn đo lường chất lượng quốc gia đến năm 2030 và những năm tiếp theo. Theo đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa đã bổ sung thêm một chính sách về chuyển đổi số toàn diện trong công tác quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm trên môi trường số đảm bảo công khai, minh bạch, đồng bộ,..

Cùng với đó, chính sách mới còn hướng tới việc đảm bảo an toàn người tiêu dùng. Dù doanh nghiệp được phép tự công bố hợp quy nếu sản phẩm, hàng hóa thuộc nhóm 2 có mức độ rủi ro thấp, nhưng quá trình đánh giá tác động của quy chuẩn kỹ thuật quốc gia vẫn phải được tiến hành một cách nghiêm ngặt. Bộ, ngành có trách nhiệm phải tổ chức đánh giá tác động của quy chuẩn đối với người dân, doanh nghiệp và các hiệp hội liên quan. Việc này đảm bảo rằng các quy định được ban hành không chỉ phù hợp với thực tiễn sản xuất, mà còn đảm bảo an toàn, không gây ra rủi ro tiềm ẩn cho người tiêu dùng.

Hơn nữa, việc áp dụng công nghệ số trong quản lý chất lượng sản phẩm còn giúp nâng cao hiệu quả giám sát, kiểm tra. Trên môi trường số, các cơ quan quản lý có thể dễ dàng truy xuất, đối chiếu thông tin từ doanh nghiệp, đồng thời cho phép người dân và các tổ chức giám sát tham gia một cách trực tiếp. Điều này tạo ra một hệ thống thông tin mở, khuyến khích sự minh bạch và trách nhiệm của các bên liên quan. Qua đó, việc kiểm soát chất lượng hàng hóa không chỉ dừng lại ở khâu kiểm tra, giám sát truyền thống mà còn mở rộng ra toàn bộ chuỗi cung ứng, từ sản xuất đến tiêu thụ.

Nếu rủi ro thấp vẫn cho phép tự công bố hợp quy

Trong khuôn khổ Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa sửa đổi, hàng hóa được chia thành hai nhóm dựa trên khả năng gây mất an toàn: Nhóm 1 và Nhóm 2. Đối với hàng hóa nhóm 1, quản lý chất lượng chủ yếu dựa trên tiêu chuẩn do người sản xuất tự công bố áp dụng. Tuy nhiên, đối với hàng hóa nhóm 2 – bao gồm các sản phẩm có nguy cơ gây mất an toàn nhưng nếu được đánh giá ở mức rủi ro thấp thì vẫn cho phép tự công bố hợp quy – cơ quan quản lý nhà nước đã đề ra cách tiếp cận mới nhằm giảm bớt thủ tục hành chính và chi phí cho doanh nghiệp.

Cách tiếp cận mới này được xây dựng trên nền tảng chuyển đổi số toàn diện. Doanh nghiệp, sau khi xác định mức độ rủi ro của sản phẩm, có thể trực tiếp điền đầy đủ các trường thông tin cần thiết trên hệ thống số do cơ quan quản lý nhà nước cung cấp. Quá trình này giúp doanh nghiệp tự công bố hợp quy nếu sản phẩm thuộc nhóm 2 đạt yêu cầu về mức độ an toàn thấp. Việc áp dụng công nghệ số trong quy trình này không chỉ rút ngắn thời gian làm thủ tục mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và tập trung vào hoạt động sản xuất kinh doanh cốt lõi.

Để cụ thể hóa, theo Quyết định số 2711/QĐ-BKHCN ngày 30 tháng 12 năm 2022 của Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện nay có 11 sản phẩm, hàng hóa thuộc nhóm 2 nằm trong danh mục quản lý của Bộ. Danh mục này bao gồm:

1) Xăng, nhiên liệu điêzen và nhiên liệu sinh học;

2) Khí dầu mỏ dạng hóa lỏng (LPG);

3) Mũ bảo hiểm cho người đi mô tô, xe máy;

4) Đồ chơi trẻ em (về an toàn đồ chơi trẻ em);

5) Thiết bị điện và điện tử (an toàn điện);

6) Thiết bị điện và điện tử (tương thích điện từ);

7) Thép làm cốt bê tông;

8) Thép các loại (bao gồm các loại thép thuộc Phụ lục II và Phụ lục III Thông tư liên tịch số 58/2015/TT-BCT-BKHCN);

9) Dầu nhờn động cơ đốt trong;

10) Sản phẩm chiếu sáng bằng công nghệ LED;

11) Thép không gỉ.

Các sản phẩm này, đối với hàng hóa nhập khẩu, được quản lý qua việc kiểm tra nhà nước về chất lượng trước hoặc sau khi thông quan tùy theo quy định cụ thể. Đối với sản phẩm sản xuất trong nước, quy định quản lý được áp dụng qua các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng, kết hợp với tiêu chuẩn do người sản xuất tự công bố. Theo Điều 23 của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, việc tự công bố tiêu chuẩn áp dụng phải tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu của quy chuẩn kỹ thuật do cơ quan quản lý nhà nước ban hành, đảm bảo rằng thông tin trên bao bì, nhãn mác hay tài liệu kèm theo không trái với các quy định hiện hành.

Thứ trưởng Lê Xuân Định nhấn mạnh: “Đã là hàng hóa nhóm 2 thì phải được kiểm soát, giám sát, nhưng sự kiểm soát đó cần được thực hiện trên môi trường số nhằm đảm bảo tính công khai, minh bạch và cho phép người dân cũng như doanh nghiệp tham gia giám sát.”

Sự kết hợp giữa chuyển đổi số và cải cách hành chính không chỉ giúp tăng cường hiệu quả quản lý mà còn mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp chủ động hơn trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm. 

 Duy Trinh