Vì sao Trung Quốc đột ngột rút tên lửa đất đối không HQ-9 khỏi Biển Đông?

Theo những tin tức mới nhất về tình hình Biển Đông hiện nay trên Zing News, hình ảnh vệ tinh do Airbus Quốc phòng và Không gian chụp ngày 10/7 cho thấy, các xe mang phóng và radar của hệ thống phòng không tầm xa HQ-9 triển khai dọc bờ biển đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam đang được chuyển đi.

Trước đó, ảnh chụp ngày 8/7 cho thấy, hầu hết xe mang phóng và radar được che chắn bằng lưới ngụy trang bố trí dọc theo bờ biển. Một ngày sau đó, các thành phần của HQ-9 đã được chuyển đến gần với nơi bố trí hệ thống radar trinh sát Type-305A.

So sánh ảnh vệ tinh chụp ngày 8 và 10/7 cho thấy hệ thống HQ-9 đã được rút đi, theo những tin tức về tình hình Biển Đông mới nhất. Ảnh Airbus Quốc phòng và Không gian

Đến ngày 10/7, hình ảnh ghi nhận các thành phần của HQ-9 được tập kết gần cầu cảng phía Nam đảo Phú Lâm. Một tàu đổ bộ Type-072A neo tại cảng nhiều khả năng để chở các thành phần của HQ-9 về đất liền. Trang quốc phòng Jane’s Defence Weekly nhận định, hệ thống HQ-9 có thể được đưa về đất liền để bảo trì sau thời gian triển khai trái phép từ đầu tháng 2 do trên đảo không có nơi lưu trú cho tên lửa.

Việc rút hệ thống HQ-9 trùng với thời điểm kết thúc cuộc tập trận lớn trên Biển Đông ngay trước phán quyết của Tòa Trọng tài về vụ Philippines kiện Trung Quốc trong tranh chấp lãnh thổ ở vùng biển này.

Đầu năm nay, Trung Quốc đã ngang nhiên triển khai trái phép hệ thống phòng không HQ-9 trên đảo Phú Lâm, thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Trung Quốc chiếm đóng hòn đảo này trái phép từ năm 1974 và ngang ngược lập ra cái gọi là "thành phố Tam Sa" tại đây.

HQ-9 là hệ thống tên lửa phòng không tầm cao do Tổng công ty Quốc phòng Trung Quốc (CPMIEC) nghiên cứu và chế tạo để tác chiến chống lại các mục tiêu bay như chiến đấu cơ, trực thăng, máy bay trinh sát ở cả tầm thấp lẫn tầm cao, có khả năng đánh chặn tên lửa hành trình, tên lửa không đối hải, và tên lửa đạn đạo chiến thuật, báo VnExpress cho hay.

Theo Air Défense, Trung Quốc bắt đầu nghiên cứu hệ thống tên lửa phòng không tầm xa từ năm 1980 nhưng không thành công. Đến năm 1993, khi những tên lửa S-300 PMU-1 của Nga được nhập về Trung Quốc, các kỹ sư quân sự nước này đã áp dụng gần như nguyên bản các giải pháp thiết kế và những đặc điểm hệ thống tên lửa của Nga để cho ra đời phiên bản HQ-9 đầu tiên vào năm 1997 với xe và ống phóng giống hệt S-300 PMU-1.

Tên lửa HQ-9 có trọng lượng 1.300 kg, dài 6,8 m, trọng lượng đầu đạn 180 kg, tầm tác chiến thấp nhất là 6 km và xa nhất 200 km, tầm bắn hiệu quả với máy bay là 150 km. Theo các tài liệu của Trung Quốc, tên lửa đạt tốc độ Mach 4.2 (khoảng 1400 m/s) nhưng chưa được kiểm chứng. Thời gian để chuẩn bị tác chiến của HQ-9 khoảng 6 phút, thời gian phản ứng với mục tiêu là từ 12 - 15 giây.

Vị trí đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam trên Biển Đông. Ảnh Economist

HQ-9 sử dụng hệ thống điều khiển tên lửa kết hợp: máy lái tự động quán tính giai đoạn đầu; giai đoạn giữa kết hợp máy lái tự động quán tính trên tên lửa để chỉnh tầm và lệnh vô tuyến từ đài điều khiển mặt đất để chỉnh hướng; giai đoạn cuối dẫn bằng lệnh vô tuyến kết hợp dữ liệu về mục tiêu do cơ cấu bám qua tên lửa. Bán kính diệt mục tiêu của HQ-9 là 35 m, ngòi nổ vô tuyến cận đích được kích hoạt khi đạn cách mục tiêu 5 km.

Mỗi lữ đoàn tên lửa phòng không HQ-9 được biên chế 6 tiểu đoàn; mỗi tiểu đoàn gồm một xe chỉ huy, một xe radar điều khiển hỏa lực, 8 xe chở các hệ thống phóng, tức là ở một thời điểm, mỗi tiểu đoàn có thể phóng đồng loạt 32 quả tên lửa, cả lữ đoàn có cơ số tên lửa sẵn sàng chiến đấu là 192 quả.

Truyền thông Trung Quốc ca ngợi rằng HQ-9 vượt trội hơn hệ thống S-300, thậm chí ngang tầm với hệ thống tên lửa S-400 mới nhất của Nga. Tuy nhiên, các chuyên gia quân sự cho rằng về thông số kỹ thuật, HQ-9 mới chỉ tạm gọi là tương đương S-300, thậm chí chưa thể so sánh với S-300 đời đầu chứ chưa nói tới thế hệ S-300 PMU-1, S-300 PMU-2. Điểm yếu lớn nhất của HQ-9 nằm ở hệ thống radar và khả năng phòng thủ tầm gần.

Đài radar điều khiển hỏa lực mảng pha HT-233 của HQ-9 được cho là thiết kế giống với radar 30N6E trong tổ hợp S-300 của Nga. Tuy nhiên, kích thước của HT-233 được cho là nặng nề, to lớn hơn so với nguyên gốc, tuổi thọ ngắn, mức tiêu thụ điện năng lớn. Với kích thước lớn, hệ thống HQ-9 có thể dễ dàng bị tiêu diệt bởi các hệ thống tên lửa chống bức xạ, tên lửa hành trình như Tomahawk của Mỹ và Scalp của Pháp.

Bên cạnh đó, đài radar trinh sát dò tìm Type 305B/YLC-2V của HQ-9 được đánh giá là chưa đủ khả năng phát hiện các chiến đấu cơ tàng hình tối tân của Mỹ như F-22 và F-35, cộng với thời gian chuẩn bị tác chiến tương đối dài (6 phút) khiến HQ-9 hoàn toàn có thể trở thành "con mồi" của các chiến đấu cơ tàng hình này.

Một điểm yếu nữa của HQ-9 là khả năng phòng thủ gần tương đối kém so với S-300 của Nga, nên trong thực chiến, các loại trực thăng được trang bị hệ thống tác chiến điện tử hiện đại, bay ở độ cao thấp và linh hoạt như Apache và Tigre được đánh giá có thể trở thành khắc tinh của HQ-9.

Tên lửa đất đối không HQ-9 Trung Quốc triển khai trái phép tới Biển Đông không thật sự được giới chuyên gia đánh giá cao. Ảnh toutiao.com

Mặc dù không được giới quân sự đánh giá cao nhưng không thể phủ nhận rằng, việc Trung Quốc triển khai hệ thống phòng không HQ-9 có tầm bắn tối đa tới 200 km trên đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam vào đầu năm nay đã gây mất ổn định và đe dọa an ninh trên Biển Đông. Không dừng lại ở đó, bất chấp sự phản đối của cộng đồng quốc tế,  Bắc Kinh còn liên tiếp điều máy bay tiêm kích J-11, tên lửa chống hạm tầm xa tới hòn đảo này.

Trước những hành động phi pháp của Trung Quốc, Việt Nam nhiều lần khẳng định, chủ quyền không thể chối cãi đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình hồi tháng 2 nhấn mạnh Việt Nam hết sức quan ngại về hành động triển khai tên lửa và máy bay chiến đấu của Trung Quốc.

"Đây là những hành động xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, đe dọa hòa bình và ổn định trong khu vực cũng như an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông", người phát ngôn nhấn mạnh. Ông Lê Hải Bình cũng cho biết, Việt Nam yêu cầu Trung Quốc chấm dứt ngay các hành động sai trái đó.

 

Tuyết Trinh (T/h)