Vì sao hàng giả tồn tại suốt nhiều năm mới bị lộ diện?

Trong tháng cao điểm phòng chống hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và gian lận thương mại theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, lực lượng Quản lý thị trường đã triển khai đồng loạt các đợt kiểm tra trên phạm vi toàn quốc.

Ông Nguyễn Thanh Bình – Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, chỉ trong một tháng cao điểm, lực lượng chức năng đã kiểm tra gần 3.900 vụ, xử lý hơn 3.200 vụ vi phạm với tổng số tiền xử phạt hành chính trên 60 tỷ đồng. Các mặt hàng vi phạm chủ yếu là dược phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng – những sản phẩm tác động trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng.

Nhiều thương hiệu nổi tiếng như Hermès, Rolex, Chanel, Gentle Monster, Gucci bị làm giả và bày bán công khai tại Trung tâm thương mại Saigon Square (TP.HCM), các tuyến phố du lịch tại Đà Nẵng và nhiều cửa hàng mỹ phẩm ở Quảng Ninh.

Ông Nguyễn Thanh Bình – Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương).

Trong các tháng gần đây, lực lượng chức năng cũng liên tiếp phát hiện các vụ việc nổi cộm như: Tại Đà Nẵng, hơn 1.200 sản phẩm giả mạo thương hiệu bị tịch thu và xử phạt gần 850 triệu đồng; tại Quảng Ninh, một cửa hàng mỹ phẩm online bị phạt 200 triệu đồng và thu giữ 3.000 sản phẩm không rõ nguồn gốc; tại TP.HCM, gần 5.000 hộp dược phẩm nghi làm giả bị tịch thu và đang đề nghị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với chủ cơ sở.

Điều đáng nói, dù kiểm tra, xử lý mạnh tay, hàng giả vẫn lẩn khuất trên thị trường và trong nhiều trường hợp chỉ bị phát hiện sau thời gian dài tồn tại.

Trao đổi với phóng viên Chất lượng Việt Nam về thực trạng trên, ông Trần Việt Hùng – Trưởng phòng Nghiệp vụ QLTT (Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước) cho rằng nguyên nhân chính nằm ở trách nhiệm và đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp, hộ kinh doanh. Cơ chế tự công bố sản phẩm hiện nay là chủ trương đúng đắn nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, tuy nhiên, nó cũng đòi hỏi các đơn vị kinh doanh phải thực hiện đúng cam kết và tuân thủ nghiêm quy định.

Trên thực tế, không ít đơn vị vì muốn trục lợi đã cố tình làm sai, sản xuất hàng nhái, kém chất lượng rồi tung ra thị trường. Ông Hùng nhấn mạnh, khi doanh nghiệp đã có “dã tâm” vi phạm, họ sẽ tìm mọi cách để đối phó với lực lượng kiểm tra. Có cơ sở giấu hàng rất tinh vi, chỉ hoạt động vào ban đêm, thường xuyên di chuyển địa điểm, hoặc bán hàng trực tuyến nhưng địa chỉ thực tế là nhà trống, không để lại bất cứ dấu vết nào.

Đặc biệt, ngay tại Saigon Square – một điểm nóng đã có lực lượng Quản lý thị trường giám sát hàng ngày vẫn xảy ra tình trạng cửa hàng chỉ hé cửa để bán lén hàng giả, cho thấy mức độ tinh vi và liều lĩnh của đối tượng vi phạm.

Ông Hùng cũng thẳng thắn nhìn nhận có tình trạng buông lỏng giám sát ở một số địa phương. Dù lực lượng Quản lý thị trường luôn có các đoàn kiểm tra, hậu kiểm định kỳ nhưng với nhân sự hiện tại, việc bao quát toàn bộ thị trường là vô cùng khó khăn, nhất là khi đối tượng vi phạm chủ động đối phó, ngày càng chuyên nghiệp và linh hoạt hơn. Ông nhấn mạnh, ngoài trách nhiệm của lực lượng chức năng, chính quyền cơ sở cũng cần vào cuộc quyết liệt hơn và doanh nghiệp cần nâng cao đạo đức kinh doanh, tự giác tuân thủ quy định.

Trước những thách thức này, Bộ Công Thương đang đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật nhằm tăng hiệu lực, hiệu quả xử lý vi phạm. Trong đó, Nghị định số 24/2025/NĐ-CP – sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 98/2020/NĐ-CP – có hiệu lực từ tháng 2/2025 đã tăng mức xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và kinh doanh hàng hóa trên thị trường.

Theo đó, các hành vi vi phạm trong thương mại điện tử như ép buộc khách hàng, cung cấp sai thông tin, thu thập trái phép dữ liệu người dùng… có thể bị phạt từ 50 đến 70 triệu đồng. Nghị định này cũng mở rộng phạm vi xử phạt đối với hành vi vi phạm sở hữu trí tuệ và kinh doanh hàng giả.

Ngoài xử phạt hành chính, Bộ Công Thương kiến nghị bổ sung các tình tiết định khung để có thể truy cứu trách nhiệm hình sự với hành vi vi phạm nghiêm trọng liên quan đến thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm và các mặt hàng ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Đây được xem là bước đi cần thiết để tăng tính răn đe và phòng ngừa.

Song song với việc sửa luật, Bộ Công Thương đang tiếp tục thực hiện Đề án 319 của Thủ tướng Chính phủ, tập trung vào việc ứng dụng công nghệ thông tin và truy xuất nguồn gốc trong kiểm tra, kiểm soát thị trường. Những lĩnh vực được ưu tiên gồm công nghiệp tiêu dùng như dệt may, da giày, điện tử… đặc biệt là nhóm hàng liên quan đến sức khỏe. Việc áp dụng công nghệ sẽ giúp quản lý hiệu quả hơn trên cả thị trường truyền thống và thương mại điện tử, vốn là “đất sống” cho nhiều hình thức vi phạm mới nở rộ.

Dù pháp luật đang siết chặt, lực lượng chức năng nỗ lực kiểm tra nhưng cuộc chiến chống hàng giả không thể chỉ đặt lên vai nhà nước. Người tiêu dùng cần tỉnh táo, kiên quyết nói không với hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc. Doanh nghiệp cần chủ động xây dựng văn hóa kinh doanh lành mạnh, tuân thủ quy định pháp luật.

Chính quyền cơ sở cần vào cuộc thực chất, phối hợp giám sát và xử lý kịp thời khi phát hiện dấu hiệu vi phạm. Như ông Nguyễn Thanh Bình khẳng định: “Không có vùng cấm trong xử lý vi phạm. Nhưng để xử lý triệt để phải đồng bộ từ luật pháp, công nghệ, nhân lực đến ý thức xã hội. Hàng giả chỉ có thể bị xóa sổ khi toàn hệ thống cùng hành động và không khoan nhượng với sai phạm".

 Thanh Hiền