Ngân hàng Nhà nước hé lộ về 7,3 tỷ USD từ Việt Nam đang 'ngao du' ở nước ngoài

Số liệu thống kê đến quý 3/2015 cho thấy,  tiền gửi ở nước ngoài gia tăng đột biến lên mức 7,3 tỷ USD. Đã có nhiều ý kiến xung quanh vấn đề này và mới đây, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã phải giải đáp về con số tiền gửi ở nước ngoài gia tăng bất thường này.

Theo báo cáo Kinh tế vĩ mô quý 1/2016 của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) (công bố ngày 12/4), số liệu thống kê đến quý 3/2015 cho thấy cán cân thanh toán đã có những diễn biến bất thường sau sự kiện Trung Quốc phá giá đồng nhân dân tệ (CNY) trong tháng 8. Cán cân tổng thể chuyển từ trạng thái cân bằng sang thâm hụt lớn 6,6 tỷ USD trong quý 3/2015, chủ yếu do cán cân tài chính đổi chiều.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam lý giải về hàng tỷ USD gửi ở nước ngoài. Ảnh ST

Trao đổi với phóng viên Dân trí, đại diện VEPR cho biết: "Vì con số này quá lớn và bất thường nên chúng tôi đã đưa vào báo cáo lần này. Bình thường, khoản này chỉ chưa tới 2 tỷ USD".

Đáng lưu ý, hai cấu phần quan trọng nhất của cán cân tài chính là dòng vốn đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài không có biến động đáng kể. Tuy nhiên, một vấn đề mới xuất hiện, đó là dòng vốn đầu tư khác, mà cấu phần chủ yếu là tiền gửi ở nước ngoài, vốn không đáng kể ở những giai đoạn trước, lại gia tăng đột biến lên mức 7,3 tỷ USD. 

Báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý 1/2016 cũng đã đưa ra lưu ý. Theo đó, chiến lược chống đô-la hóa mặc dù đang từng bước loại USD khỏi hệ thống lưu thông và tín dụng, vẫn cần phải có chính sách thích hợp để lưu chuyển dòng USD tích trữ trong nền kinh tế, thông qua một thị trường mua-bán ngoại tệ hữu hiệu, quy mô lớn. Việc đưa lãi suất huy động USD về 0%/năm, không đi liền với việc thiết lập thị trường mua bán USD hiệu quả, đang dẫn tới nguy cơ mất cân đối trên thị trường ngoại tệ. (Một khối lượng lớn tài sản ngoại tệ của dân cư được gửi ra nước ngoài với mức lãi suất thấp, trong khi một số tổ chức tín dụng trong nước phải huy động vốn từ nước ngoài với lãi suất cao).

Ngay sau những thông tin trên được công bố, đã có nhiều ý kiến xung quanh thông tin này. Giải đáp những vấn đề nêu trên, ông Tô Huy Vũ, Vụ trưởng Vụ Dự báo Thống kê, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã có cuộc trả lời phỏng vấn báo giới, trong đó khẳng định đúng là có con số 7,3 tỷ USD đã được nêu trong bản báo cáo.

Tuy nhiên, trả lời rõ hơn về con số này, cũng như những bình luận về xu hướng tăng của lượng tiền gửi ra nước ngoài, ông Vũ cho rằng, số liệu này là số liệu được phản ánh trong hạng mục đầu tư khác ròng trên bảng cán cân thanh toán Quý 3/2015 mà NHNN đã công bố trên Cổng Thông tin điện tử. Tuy nhiên, con số này không chỉ bao gồm tiền gửi ra nước ngoài, mà còn bao gồm khoản vay trả nợ nước ngoài ngắn, trung dài hạn của nền kinh tế.

Trả lời về lượng tiền gửi ở nước ngoài của các NHTM là bao nhiêu? Diễn biến tăng là do nguyên nhân gì?, ông Vũ cho biết: Theo số liệu thống kê cán cân thanh toán trong quý 3/2015, tiền gửi ở nước ngoài của các NHTM tăng thêm 5,9 tỷ USD. Do hệ thống ngân hàng là trung gian tài chính, nên số liệu này biến động thường xuyên, liên tục và phản ánh đúng diễn biến của nền kinh tế trong nước. Ngoài hạng mục tiền và tiền gửi của các TCTD, trên bảng cán cân thanh toán còn có hạng mục tiền và tiền gửi của khu vực khác (các doanh nghiệp, các tổ chức tài chính khác…). Trong quý 3/2015, tiền và tiền gửi của khu vực khác là 2 tỷ USD, không có biến động bất thường so với các quý trước.

Trong quý 3/2015, số liệu này tăng mạnh chủ yếu do xu hướng găm giữ ngoại tệ của doanh nghiệp và dân cư tăng lên trước sự kiện đồng Nhân dân tệ bị phá giá mạnh trong tháng 8/2015 và những đồn đoán về việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ sớm tăng lãi suất đã gia tăng sức ép đối với tỷ giá VND/USD.

“Khi tiền gửi ngoại tệ của khu vực tổ chức kinh tế và dân cư tăng mạnh thì việc các NHTM mang ngoại tệ ra gửi ở nước ngoài trong bối cảnh tín dụng ngoại tệ giảm là diễn biến hết sức bình thường trong hoạt động ngân hàng”, ông Vũ nhận định.

Cũng theo ông Vũ, một số ý kiến cho rằng đây là do tác động của chính sách lãi suất tiền gửi 0% thì không phải vì diễn biến này là của Quý 3/2015 trong khi lãi suất tiền gửi 0% bắt đầu thực hiện đối với TCKT từ 28/9 và đối với dân cư từ 18/12/2015. Cũng cần nói thêm rằng, sau khi NHNN có phản ứng nhanh nhạy về chính sách tỷ giá, thị trường ổn định trở lại thì sang quý 4/2015, tâm lý thị trường được giải tỏa, lượng tiền gửi ra nước ngoài của các ngân hàng chỉ tăng thêm có 369 Triệu USD.

Cho biết thêm về ý kiến của một số chuyên gia bình luận và lo ngại về bẫy thanh khoản ngoại tệ đối với nền kinh tế, ông Vũ nêu: Hệ thống ngân hàng là trung gian tài chính, khi huy động tiền gửi ngoại tệ của TCKT và dân cư, nếu phần sử dụng ở trong nước ít hơn thì họ tăng tiền gửi ở nước ngoài là chuyện hết sức bình thường. Các ngân hàng chỉ để một phần ngoại tệ tiền mặt để phục vụ các nhu cầu của dân cư, còn lại đầu tư dưới hình thức nào phải phù hợp với quy định của pháp luật về quản lý ngoại hối. Việc gửi tiền ở nước ngoài là để đảm bảo tính thanh khoản cao, có thể sử dụng bất cứ khi nào nhằm đáp ứng nhu cầu thanh toán của doanh nghiệp và người dân.

Trả lời trong một chương trình của VTV, TS. Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách, trích dẫn nguồn từNgân hàng Nhà nước (NHNN) công bố cho biết các tổ chức tín dụng trong nước gửi ở nước ngoài khoảng 6 tỷ USD và các tổ chức khác trong nước gửi 1,9 tỷ USD, tổng cộng là 7,9 tỷ USD.

Ngoài ra, còn các dòng khác đi vào, nên VEPR công bố con số 7,3 tỷ USD (trong quý III/2015).

“Đây là con số bất thường, bởi vì cùng kỳ này ở các năm trước, con số đó là âm, chỉ khoảng 2 tỷ USD, thậm chí năm trước đó gần như bằng 0”, TS. Nguyễn Đức Thành cho biết.

TS. Nguyễn Đức Thành nhấn mạnh đây là một sự bất thường trong dòng chảy về ngoại tệ giữa trong nước và ngoài nước. Khi cần sẽ có một dòng chảy ngược lại, hoặc phải đi vay hoặc huy động ở một cách khác, chứ chưa gây ra hệ lụy gì đáng kể.

Ông Nguyễn Xuân Thành, Giám đốc chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright, làm sáng tỏ thêm một số điểm dẫn tới các cách suy diễn khác nhau xung quanh con số này.

Dòng tiền và tiền gửi xuyên biên giới là dòng tiền mà các tổ chức/cá nhân trong nước gửi ra nước ngoài không có hoặc có kỳ hạn rất ngắn. Theo định nghĩa, tiền và tiền gửi không phải là tiền chuyển ra nước ngoài để thanh toán dịch vụ (du lịch, y tế, giáo dục); không phải là tiền đầu tư trực tiếp ra nước ngoài; không phải là tiền đầu tư chứng khoánnước ngoài; không phải là tiền cho vay có kỳ hạn.

Nhiều chuyên gia cũng đưa nhận định về 7,3 tỷ USD của người Việt gửi ở nước ngoài. Ảnh ST

Trích dẫn số liệu của NHNN công bố, ông Nguyễn Xuân Thành cho biết, trong quý III/2015, dòng tiền 7,968 tỷ USD đã đi từ Việt Nam ra nước ngoài dưới dạng tiền gửi. Trừ đi khoản phải thu khác là 104 triệu USD, thì dòng tiền còn 7,864 tỷ USD.

Trong dòng tiền 7,968 tỷ USD trên, có 5,968 tỷ USD là tiền gửi của các tổ chức tín dụng (TCTD) của Việt Nam ra nước ngoài. Ngoài tiền gửi của các TCTD, còn có dòng tiền 2 tỷ USD là của “khu vực khác” gửi ra nước ngoài trong quý III 2015.

Cũng trong quý III/2015, có dòng tiền 535 triệu USD là tài sản khác chảy vào Việt Nam (trong đó có tiền gửi của tổ chức/người nước ngoài vào Việt Nam là -732 triệu USD và vay nước ngoài 1,267 tỷ USD).

Lấy 7,64 tỷ USD dòng tiền ra trừ đi 535 triệu USD dòng tiền vào, ta có được dòng tiền đi ra “ròng” dưới dạng tài sản khác là 7,329 tỷ USD. Đây là con số 7,3 tỷ USD mà VEPR công bố.

“Ý nghĩa là riêng trong quý III/2015, có 7,3 tỷ USD dưới dạng tiền gửi và vay ngắn hạn tính ròng đã đi từ Việt Nam ra nước ngoài. Tiền này là của các TCTD lẫn các tổ chức khác”.

Sang quý IV/2015, dòng tiền gửi từ Việt Nam ra nước ngoài (từ đầu đến cuối quý) là 3,320 tỷ USD, trong đó của các TCTD là 369 triệu USD. Số liệu này không có nghĩa là tiền gửi của các TCTD ra nước ngoài đã giảm từ 7,9 tỷ cuối quý III xuống còn 369 triệu USD cuối quý 4 như Thời báo Kinh tế Sài Gòn giải thích.

Cách hiểu đúng là 7,9 tỷ USD đi từ Việt Nam ra nước ngoài dưới dạng tiền gửi trong quý III, rồi sang quý IV có một dòng tiền nữa là 369 triệu USD.

Như vậy, cộng cả 4 quý, có 14,184 tỷ USD đã đi từ Việt Nam ra nước ngoài dưới dạng tiền gửi trong năm 2015, trong đó tiền gửi của các TCTD là 4,630 tỷ USD và của “khu vực khác” là 9,554 tỷ USD.

>>Đại gia Việt 'giấu' 7,3 tỷ USD ở nước ngoài

Hồng Anh (T/h)