Làm gì để nâng chất cho gạo Việt Nam xuất khẩu?

Từ 1/8/2020, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) chính thức có hiệu lực. Dù cơ hội lớn, nhưng để gạo Việt vào được thị trường EU, ông Phạm Thái Bình, Tổng giám đốc Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An cho rằng, thách thức cũng không nhỏ. Bởi lẽ, EU yêu cầu khắt khe về chất lượng sản phẩm với các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường, uy tín của doanh nghiệp (DN). Thêm vào đó, thị trường này đang quen thuộc với các sản phẩm gạo của Thái Lan, Campuchia, Myanmar…

Thị trường EU đã mở cửa, vấn đề còn lại nằm ở các doanh nghiệp trong nước có đáp ứng được tiêu chuẩn rất gắt gao của thị trường này hay không.

Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhận định, thị trường đã mở cửa, nhưng vấn đề lại nằm ở việc các doanh nghiệp trong nước có đáp ứng được tiêu chuẩn rất gắt gao của thị trường này hay không. EU là một trong những thị trường có yêu cầu chất lượng, kỹ thuật cao nhất thế giới. Đặc biệt, với nông sản, thủy sản, EU không chỉ đòi hỏi tiêu chuẩn khắt khe về an toàn thực phẩm, dư lượng hóa chất, mà còn chú trọng đến yếu tố môi trường, phát triển bền vững. Đây là điều các doanh nghiệp cần lưu ý.

Riêng với gạo thơm, theo Bộ Công thương, để được hưởng thuế suất 0% theo hạn ngạch, các lô hàng thuộc diện hạn ngạch thuế quan khi XK vào thị trường EU phải có giấy chứng nhận đúng chủng loại được cấp bởi cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam nêu rõ gạo thuộc một trong các chủng loại gạo được hưởng ưu đãi theo hạn ngạch thuế quan của EVFTA.

Chưa kể, do trước đây Việt Nam xuất khẩu gạo sang EU với sản lượng nhỏ lẻ, không đáng kể nên nhà nhập khẩu chưa ban hành quy chuẩn chính thức. Khi thực hiện theo cam kết EVFTA, việc quốc gia nhập khẩu ban hành quy chuẩn nhập khẩu là điều có thể xảy ra. Cho nên, doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ càng các điều kiện, tiêu chuẩn nhằm đáp ứng các điều kiện này.

Bài học từ những loại gạo đã chinh phục thành công thị trường EU như gạo Campuchia, gạo Myanmar cho thấy, một trong những yếu tố tiên quyết để gạo Việt Nam chinh phục thị trường này là chất lượng. Nếu sản phẩm có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật hoặc chất cấm sẽ rất khó nhập vào thị trường này. Do đó, doanh nghiệp được khuyến cáo thay đổi trong canh tác, trồng trọt so với trước đây theo hướng xây dựng vùng nguyên liệu, chuỗi liên kết sản xuất nhằm kiểm soát các khâu sản xuất. Bên cạnh đó, kiểm soát chặt dư lượng thuốc bảo vệ thực vật nhằm bảo đảm sản phẩm cuối cùng đáp ứng chất lượng theo tiêu chuẩn của EU.

Theo các chuyên gia, để tận dụng những cơ hội to lớn đến từ EVFTA thì cần tiếp tục nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm gạo xuất khẩu thông qua việc nâng cao chất lượng, hình ảnh, thương hiệu, uy tín…

Thực tế cho thấy, lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam chiếm khoảng 15% thị trường thế giới nhưng lại không có thương hiệu gạo nổi bật nên không thu được giá trị gia tăng nhờ thương hiệu. Do đó, doanh nghiệp, nhà sản xuất cần nghiên cứu đầu tư sâu giống mới cũng như sản xuất mặt hàng có chất lượng cao, có lợi nhuận cao thay vì trồng các loại gạo trắng bình thường có giá trị thấp. Đồng thời, cần có chiến lược, kế hoạch xây dựng vùng nguyên liệu cho các danh hiệu gạo ngon nhất thế giới, ví như gạo ST24, ST25… để giới thiệu, quảng bá và xuất khẩu với giá cao sang EU.

Bên cạnh đó, nhà sản xuất phải hạn chế sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật để giữ chất lượng gạo và phải xây dựng được chuỗi sản xuất, chế biến, tiêu thụ đạt tiêu chuẩn quốc tế GlobalG.A.P.

Cùng với đó, nước ta cần tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu sản xuất lúa gạo theo hướng lấy tín hiệu thị trường để định hướng quy hoạch và tổ chức sản xuất, tăng cường liên kết theo chuỗi giá trị từ khâu sản xuất đến tiêu thụ.

Đặc biệt, nước ta cần tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất, chế biến, bảo quản và đóng gói sản phẩm gạo, nâng cao chất lượng, tăng khả năng cạnh tranh của sản phẩm; cơ giới hóa trong sản xuất và chế biến, xóa sổ các phương thức làm thủ công, lỗi thời đã gây ra lãng phí, hao hụt, ảnh hưởng đến chất lượng lúa gạo.

Đáng lưu ý, EU có quy định về hàng rào kỹ thuật, truy xuất nguồn gốc, quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất cấm… rất khắt khe nên hàng hóa phải bảo đảm tiêu chuẩn, tránh vi phạm, bị trả hàng về bởi nếu xảy ra điều này sẽ bị tạm ngưng nhập khẩu, cả ngành hàng xuất khẩu bị ảnh hưởng tiêu cực. Sản phẩm gạo cũng sẽ không nằm ngoài quy luật đó. Mặt khác, theo các doanh nghiệp, nhà nước cần có nhiều giải pháp hữu hiệu để quản lý chặt chẽ thị trường gạo, đẩy lùi tình trạng tranh mua, tranh bán, phá giá, thông qua đó tạo uy tín đối với nhà nhập khẩu.

Thúc đẩy sản xuất theo chuỗi giá trị, bảo đảm chất lượng gạo xuất khẩu(VietQ.vn) - Theo Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, thời gian qua, Chính phủ đề ra yêu cầu tăng cường liên kết gắn sản xuất với thị trường theo chuỗi giá trị, bảo đảm chất lượng gạo xuất khẩu, tham gia sâu vào giá trị gạo toàn cầu.

Hà Thanh