Nông sản: Không đạt chuẩn, hết đường tiêu thụ

Xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp đạt nhiều thành tựu

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2018 – Chuyên đề nông nghiệp, ông Mai Tiến Dũng, Bộ trưởng Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ đã nhận định rằng, trong thời gian qua, nông nghiệp Việt Nam đặc đã có những bước tiến mạnh mẽ.

"Có thể nói, thời gian qua với sự đóng góp không nhỏ của các doanh nghiệp, chúng ta đã có từ 3.300 đến 3.700 doanh nghiệp, 33.000 hộ trang trại, hàng nghìn hợp tác xã lớn. Tính 4 tháng đầu năm 2018, kim ngạch xuất khẩu nông nghiệp tăng 11,9% so với cùng kỳ 2017, trong đó giá trị xuất khẩu nông sản đạt 6,5 tỷ USD, giá trị xuất khẩu thủy sản ước đạt 2,4 tỷ USD... Thặng dư ngành nông nghiệp dự kiến vượt 9 tỷ USD trong năm nay", Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nói.

Cũng theo Bộ trưởng Dũng, sản phẩm nông nghiệp Việt Nam đã có mặt ở 180 quốc gia và vùng lãnh thổ, thậm chí một số sản phẩm đã đạt được những tiêu chuẩn ngặt nghèo để đi vào các thị trường khó tính như Mỹ, Australia.

Cùng về vấn đề trên, theo TS. Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện chính sách và Chiến lược phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), hiện các sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam có tiềm năng rất lớn để tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu ra nước ngoài bởi sự thay đổi quy mô thị trường, nhu cầu của người tiêu dùng.

Ông Sơn chia sẻ với tốc độ tăng dân số hiện nay, năm 2035 chúng ta có nửa số dân chuyển sang dân số thành thị và còn tăng liên tục. Đi kèm với công nghiệp hóa, thu nhập của người dân về nông sản cũng tăng lên rõ rệt. Dẫn chứng theo số liệu của World Bank, ông cho biết, đến năm 2030 kết cấu tiêu dùng trong bữa ăn của dân cư sẽ thay đổi nhiều trong đó nhu cầu về rau, thịt sẽ tăng.

Nhắc lại đề nghị của Bộ trưởng Mai Tiến Dũng, khi nói hội nhập mọi người thường để ý đến quốc tế mà hay quên thị trường trong nước, ông Sơn cho rằng, kết cấu nền nông nghiệp thay đổi rõ rệt, chăn nuôi và ngành thủy sản tăng lên, trồng trọt kết cấu thay đổi và toàn ngành cũng thay đổi. Đa dạng hóa sẽ đem lại thu nhập cho người nông dân. Theo ông, thị trường quốc tế, nhu cầu đang thay đổi ghê gớm, nhất là ở các nước đang phát triển.

"7 tỷ người sẽ tăng lên 9 tỷ người, thì lúc đó nhu cầu ngũ cốc, sữa, rau quả thịt đều tăng mạnh. Điều này mở ra điều kiện cho Việt Nam. Tại khu vực Đông Nam Á, Việt Nam và Thái Lan có lợi thế nhất", chuyên gia Đặng Kim Sơn nói.

Nông sản cần ‘chuẩn’ để vươn xa hơn

Theo nhận định của Bộ trưởng Mai Tiến Dũng, nông nghiệp Việt Nam thời gian qua mặc dù đã có những bước đột phá nhưng nếu Việt Nam chỉ sản xuất ra nhưng không chế biến thì cũng không thể tiêu thụ tốt, đặc biệt là với những bất cập trong quản lý vật tư đầu vào, yếu tố thị trường, chưa tổ chức được thị trường trong nước.

Bộ trưởng chỉ rõ điểm yếu của nông nghiệp Việt Nam là thiếu tính liên kết giữa các sản phẩm nông nghiệp xuyên quốc gia với các sản phẩm của tỉnh và các làng xã, và địa phương.

"Chúng ta cần thời gian và hành động tích cực để xử lý vấn đề này. Chúng ta sản xuất ra nhưng chúng ta không chế biến tốt, không đảm bảo, tiêu chuẩn, quy chuẩn, không thể kết nối và tiêu thụ tốt được”, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nhấn mạnh.

Một vấn đề khác được Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nêu ra là vấn để xử lý nguồn gốc đất. Thực tế, để giải quyết những bất cập trên, Việt Nam phải lấy thị trường làm mục tiêu, tiêu chuẩn thị trường làm thước đo đáp ứng yêu cầu trong và ngoài nước.

Cùng chung nhận định trên, bà Vũ Kim Hạnh - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam Chất lượng cao cho rằng, con át chủ bài của nông nghiệp Việt Nam là chuẩn chất và giá trị gia tăng. "Nông dân và doanh nghiệp của chúng ta ít tiêu chuẩn quá, nhất là tiêu chuẩn quốc tế", chuyên gia này nói.

Bà dẫn câu chuyện thực tế tại An Giang vốn là một nơi nổi tiếng nề nếp, người nông dân làm ăn lớn. Bà đã hỏi những doanh nghiệp tại đây câu hỏi "Tiêu chuẩn của các anh là gì" thì họ cho biết không có tiêu chuẩn nào cả. "Họ nhấn mạnh, chúng tôi thật thà lắm, chị phải tin tôi chứ. Tôi nói không được, các anh làm quốc tế phải có tiêu chuẩn, cam kết bằng giấy tờ", bà Hạnh kể.

Vấn đề tiếp theo đặt ra là chế biến nông sản. "Khi chế biến có hai vấn đề, đó là nghiên cứu thị trường và nghiên cứu sản phẩm. Chốt lại, tôi muốn nhấn mạnh chúng ta chỉ cần lập một nhóm nghiên cứu thị trường làm thiết thực và tổ chức những nhóm chuyên gia trẻ đi các hội trợ quốc tế uy tín, hai giải pháp này theo tôi nếu làm được sẽ rất có lợi cho người dân", bà Hạnh kết luận.

Liên quan tới vấn đề này, ông Nguyễn Quốc Toản - Quyền Cục trưởng Cục chế biến và phát triển thị trường nông sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã nêu lên hai đề xuất để phát triển, mở rộng thị trường cho sản phẩm nông nghiệp Việt Nam.

Thứ nhất, ở khâu chế biến, ông Toản cho rằng nếu xuất thô thì giá trị gia tăng còn thấp và sẽ thấp nữa. Do đó, đơn vị này đã đề xuất kế hoạch Diễn đàn chế biến quốc tế tại Việt Nam trong cuối năm nay. Theo ông Toản đây là cơ hội cho phép các doanh nghiệp, cộng đồng quốc tế tham gia sâu hơn vào thị trường chế biến nông sản Việt Nam.

Thứ hai về thị trường, theo vị này căn cốt là chất lượng sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn thị trường. Ông Toản lấy dẫn chứng việc một quả chôm chôm mất 9 năm đàm phán mới có thể xuất khẩu đã cho Việt Nam thấy các về đề cần tháo gỡ. 

Bên cạnh đó, theo Quyền Cục trưởng Cục chế biến và phát triển thị trường nông sản, Việt Nam cần đầu tư hạ tầng thương mại. Hiện chúng ta có hơn 8.000 chợ gồm chợ đầu mối, chợ loại II, siêu thị nhưng hành vi tiêu dùng của người dân là "tiện đâu mua đó" chưa phân loại.

Bộ Khoa học và Công nghệ luôn đồng hành cùng doanh nghiệp Ông Đào Ngọc Chiến - Phó Vụ trưởng Vụ Công nghệ cao, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) cho biết Bộ đang được giao làm đầu mỗi thúc đẩy cách mạng công nghệ 4.0. Tại nhiều sự kiện liên quan, Bộ KH&CN cũng đã luôn đề cập thách thức và cơ hội cho nhiều lĩnh vực trong đó nông nghiệp. "Chúng tôi đang xây dựng dự thảo và sẽ trình cấp trên trong tháng này, với 4 nội dung, gồm: đánh giá cách mạng 4.0 trong một số lĩnh vực chủ chốt; chuyển đổi số; phát triển các ứng dụng cốt lõi trong công nghệ và hỗ trợ tín dung cho các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Tất cả đều thiết kế thành chuỗi", ông Chiến thông tin. Đánh giá ứng dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc sản phẩm nông nghiệp, ông Chiến cho rằng điều này hết sức quan trọng và cần thiết. Tuy nhiên, áp dụng công nghệ cũng cần cần phải kết hợp nhiều yếu tố khác. Bộ KH&CN sẽ sớm triển khai kế hoạch liên quan và đồng hành cùng doanh nghiệp trong lĩnh vực này.

Phong Lâm