​Thuốc ngừa thai uống không dễ

Trong nhiều loại thuốc ngừa thai được bày bán tại các nhà thuốc, chị em phải chọn cho mình loại thuốc phù hợp và uống đúng cách.

Cơ chế tác dụng của thuốc ngừa thai loại uống là làm cho tinh trùng không gặp được trứng bằng cách ức chế sự rụng trứng trong cơ thể người phụ nữ, cản trở sự di chuyển của tinh trùng do làm đặc chất dịch ở cổ tử cung, nếu trứng gặp tinh trùng rồi thì thuốc ngăn trứng thụ tinh gắn với nội mạc tử cung.

Thuốc ngừa thai phối hợp

Gọi là phối hợp vì trong một viên thuốc chứa hai dẫn chất estrogen và progestin (hai hormone sinh dục của phụ nữ). Tùy theo liều lượng của dẫn chất estrogen (thường là ethinyl estradiol) và dẫn chất progestin (thường là levonorgestrel), người ta lại chia viên thuốc ngừa thai dạng này ra các loại: loại liều thấp hay một pha (một giai đoạn), loại hai pha, loại ba pha.

Sở dĩ thuốc ngừa thai được cải tiến từ một pha đến ba pha để thuốc cung cấp hormone sinh dục theo sát sự thay đổi sinh lý tự nhiên của cơ thể người phụ nữ.

Thuốc ngừa thai phối hợp có hai loại vỉ: vỉ 21 viên và vỉ 28 viên (thực chất chỉ có 21 viên có chứa dược chất, còn bảy viên chỉ chứa khoáng sắt).

Cách uống thuốc ngừa thai phối hợp: để dễ nhớ xin nhớ các số 1 như sau

- Uống viên thứ nhất vào ngày thứ nhất của chu kỳ kinh nguyệt.

- Mỗi ngày uống vào một giờ nhất định (để không quên).

- Uống vỉ 21 viên, uống hết vỉ, nghỉ một tuần và uống thêm vỉ mới. Uống vỉ 28 viên liên tục một mạch không nghỉ.

Nếu quên uống thuốc:

- Quên một viên: uống liền vào ngày hôm sau (tức phải uống hai viên để bù lại viên quên), tiếp tục như thường lệ.

- Quên hai viên liên tiếp: uống bù vào hai ngày hôm sau (tức mỗi ngày hai viên), tiếp tục như thường lệ. Khi quên hai viên nên dùng thêm biện pháp tránh thai hỗ trợ (bao cao su) trong bảy ngày.

- Quên ba viên liên tiếp: bỏ vỉ thuốc cũ, bắt đầu vỉ thuốc mới

Chống chỉ định thuốc ngừa thai phối hợp: bị bệnh tim mạch (tăng huyết áp, bệnh mạch vành), đái tháo đường, bệnh gan, trên 35 tuổi và có hút thuốc lá.

Phải ngưng thuốc khi gặp các dấu hiệu nguy hiểm: đau dữ dội ở đầu, ngực, chân (dấu hiệu báo bị huyết khối tắc mạch).

Thuốc cho phụ nữ cho con bú

Thuốc ngừa thai chỉ có progestin (biệt dược Exluton) chỉ chứa progestin nên là thuốc ngừa thai dành cho phụ nữ đang cho con bú (thuốc ngừa thai phối hợp chứa estrogen có tác dụng ức chế sự tiết sữa không nên dùng ở phụ nữ cho con bú). Thuốc ngừa thai chỉ có progestin cũng dành cho người không dung nạp estrogen (như bị tăng huyết áp, bị huyết khối).

Nhược điểm của thuốc ngừa thai chỉ có progestin:

- Gây kinh nguyệt không đều.

- Phải uống liên tục mỗi ngày, không có ngày nghỉ, và đặc biệt phải uống đúng giờ trong ngày (uống trễ ba giờ sẽ có nguy cơ vỡ kế hoạch).

Thuốc ngừa thai khẩn cấp

Thuốc ngừa thai khẩn cấp còn gọi là thuốc ngừa thai sau giao hợp hoặc thuốc ngừa thai ngày hôm sau, vì uống ngay sau giao hợp hay vào ngày hôm sau của cuộc giao hợp đó. Thuốc đang thông dụng hiện nay có tên biệt dược là Postinor.

Thuốc giúp tránh thai ngoài ý muốn trong trường hợp khẩn cấp như sau: có quan hệ tình dục đột xuất (vợ chồng sống cách xa, thỉnh thoảng mới gặp), quên uống thuốc tránh thai loại phối hợp uống hằng ngày, tính sai ngày an toàn, sau cuộc giao hợp không được bảo vệ ngoài ý muốn (bị hiếp dâm) hoặc gặp sự cố dùng bao cao su bị tuột hay bị rách, thủng.

Cần lưu ý trong trường hợp không có Postinor (loại thuốc một viên chỉ chứa 750 microgram levonorgestrel), có thể dùng thuốc tránh thai phối hợp (như New Choice, Marvelon...).

Nếu dùng Postinor phải uống hai liều:

- Liều thứ nhất: uống một viên trong 72 giờ sau cuộc giao hợp không được bảo vệ (thật ra sau giao hợp uống thuốc càng sớm càng tốt và hướng dẫn sử dụng Postinor uống một giờ sau giao hợp là đúng. Tuy nhiên nếu lỡ để chậm đến ba ngày sau giao hợp uống thuốc vẫn có hiệu quả tránh thai nhưng thấp hơn so với uống sớm).

- Liều thứ hai: uống thêm một viên nhắc lại sau khi uống viên thứ nhất sau 12 giờ.

Ta thấy Postinor được bán với vỉ gồm hai viên là muốn người sử dụng dùng hai viên cho một cuộc giao hợp.

Nếu dùng thuốc ngừa thai phối hợp thay thế Postinor:

Liều thứ nhất: uống bốn viên trong vòng 72 giờ sau giao hợp không được bảo vệ. Liều thứ hai: uống cùng một liều như trên, nhắc lại sau liều thứ nhất 12 giờ.

Chỉ uống trong trường hợp khẩn cấp thật sự Thuốc ngừa thai khẩn cấp là dùng biện pháp tránh thụ thai ngoài ý muốn trong trường hợp khẩn cấp nên chị em chỉ dùng khi gặp trường hợp khẩn cấp thật sự, chứ không được dùng thường xuyên như loại dùng hằng ngày. Do thuốc loại này chứa hormone liều cao nên có khuyến cáo chỉ nên dùng bốn viên/tháng (tức chỉ cho hai cuộc giao hợp/tháng) do nguy cơ cao gây tác dụng phụ có hại (kinh nguyệt không đều, rong huyết, xuất huyết đột ngột, gây đau đầu, chóng mặt, buồn nôn và nôn, mệt mỏi, căng vú...). Hơn nữa, hiệu quả tránh thai của thuốc ngừa thai khẩn cấp không cao (chỉ 75% so với thuốc ngừa thai phối hợp uống đúng cách hiệu quả đến 99%). Xin nhấn mạnh nếu sự giao hợp không thường xuyên phù hợp với việc dùng thuốc ngừa thai khẩn cấp đúng bốn viên/tháng thì mới dùng thuốc ngừa thai khẩn cấp, còn giao hợp thường xuyên (tức có sự giao hợp nhiều hơn hai lần/tháng) thì nên dùng thuốc ngừa thai phối hợp uống hằng ngày một viên.

PGS.TS NGUYỄN HỮU ĐỨC (Đại học Y dược TP.HCM

Theo Tuổi trẻ