Chơi đồ cổ cần thận trọng kẻo dính phải hàng đã được 'mông má' tinh vi

Tinh vi 'mông má' đồ cổ 

Zing News dẫn thông tin từ nhà sử học Nguyễn Nhã, đồ cổ ngày càng hiếm, nếu còn nguyên vẹn, giá cũng rất cao, làm gì còn nhiều món để bày bán nhan nhản như trên phố Lê Công Kiều, TP.HCM.

Việc giả mạo đồ cổ, nhất là đồ gốm sứ, bao năm qua đem lại cho dân buôn cổ vật những thương vụ lãi lớn. Và theo thời gian, mức độ tinh vi trong "mông má" đồ cổ ngày càng cao.

Ngoài chuyện đồ cổ bị sứt mẻ, vỡ, bị ngả màu do để lâu trong môi trường nước, đất ẩm, các nét vẽ bị bay, một số đồ sẽ được tô lại nhưng dễ nhận biết vì phần trang trí, vẽ thêm rất khó đồng bộ với thân thể hiện vật.

Chia sẻ về cách "mông má" đồ cổ, ông Lê Văn Nuôi cho biết, dân giả cổ thường phun một lớp hóa chất làm mờ đều các họa tiết, bôi bùn đất cho nhem nhuốc sau đó thả xuống hồ, ao, có người còn đem ra biển, chỗ nào nhiều hà, sò để thả, 2-3 năm sau vớt lên, thế là thành đồ cổ.

Với những món đồ bị vỡ, sau công đoạn "râu ông nọ cắm cằm bà kia", thợ thủ công sẽ phủ một lớp men theo đúng công thức pha men cùng thời kỳ món đồ cổ, sau đó phun hóa chất, cho vào lò nung và cho xuống biển…

Biết dân chơi cổ vật thường xem đáy đồ sứ để xác định niên đại, dân buôn từ những năm 1998-1999 đã cắt phần đáy của những cổ vật bị vỡ rồi đến các vùng chế tác đồ gốm, sứ như: Bát Tràng, Chu Đậu, Phù Lãng hay sang Trung Quốc để đặt hàng.

Những lằn tiếp giáp mới-cũ được che mờ bằng men và họa tiết, phải dùng C14 xác định đồng vị carbon mới biết đích xác niên đại cổ vật. Tinh vi hơn, đồ giả cổ còn được nghiên cứu để tạo bọt, tạo gỉ sét, kim gút cho món đồ "đượm màu thời gian".

TS. Phạm Ngọc Dũng, chuyên gia khảo cổ học trường Đại học Văn hóa TP.HCM, cho rằng với đồ gốm thì dễ nhận biết hơn song cũng phải hết sức cẩn trọng.

Nguyên liệu chế tạo gốm cổ là đất chứa nhiều khoáng, mang một cảm giác cổ xưa, thuần phác, màu sắc dịu nhẹ, trong khi hàng giả cổ thường dùng nguyên liệu màu thông thường, sặc sỡ, tương đối đều màu, rất khó tróc khi nung nóng.

Gốm màu được chôn vùi dưới đất mấy nghìn năm, màu sắc sẽ khác nhau, dễ bong tróc, khi ngửi, có mùi đất nhẹ, đôi khi còn có dấu tích của bộ rễ thực vật.

Một số loại gốm giả cổ cũng được trát bùn đất lấy từ vùng khai quật, nhiều mẫu gốm có thể ngửi thấy mùi đất và có dấu tích của bộ rễ. Song, đồ giả cổ có mùi khói của đất hầm, rất gắt.

Vết tích của bộ rễ thực vật nếu làm giả bằng ăn mòn hóa học cũng được xác định từ các vết lõm, chìm trong bề mặt sản phẩm. Bên cạnh đó, gốm cổ ít thấm nước, nếu bôi một chút axit lên bề mặt, hàng giả sẽ không bốc khói, không sinh ra bọt.

Khó nhận biết đồ cổ thật hay giả

Theo ghi nhận của báo Thanh Niên, hiện nay giới mê cổ vật thỉnh thoảng lại nóng lên trước sự kiện nhiều cổ vật mới được tìm thấy. Tuy nhiên, việc nhận biết được giá trị thật của đồ cổ là không dễ dàng, ngay cả người chơi lâu năm cũng “méo mặt” vì lầm đồ giả.

Mới đây, tại Phú Yên rộ lên câu chuyện gia đình ông Lê Văn Bay (KP.Mỹ Lệ Đông, TT.Phú Thứ, H.Tây Hòa) đang sở hữu một số cổ vật có niên đại 20.000 năm, trị giá lên đến 1,5 tỉ USD (khoảng 34.000 tỉ đồng). Các đồ vật gồm: 1 vật có hình dáng giống hồ lô có nắp đậy, màu đồng thau, cao khoảng 30 cm, đường kính rộng khoảng 15 cm, quanh phần dưới có 8 hình dáng giống người, dưới đáy bình có 4 ký tự giống chữ Hán. Hai đồ vật giống cóc ngậm tiền cổ 3 chân, chiều dài khoảng 17 cm, đường kính rộng nhất khoảng 9 cm và chiều cao khoảng 5 cm, phần dưới bụng có 4 ký tự giống chữ Hán.

“Một đồn mười, mười đồn trăm”, tin đồn về giá trị quá lớn của “cổ vật” khiến gia đình ông Bay mất ăn mất ngủ.

Thật ra, cách đây 13 năm, ông Bay đi làm ăn ở Campuchia nhặt được một số đồ vật bằng kim loại rồi mang trưng bày và xem là cổ vật quý. Cơ quan chức năng tỉnh Phú Yên đã vào cuộc thẩm định, phát hiện loại đồ vật mà ông Bay cho là cổ vật thực ra được sản xuất số lượng nhiều, bày bán tại quầy lưu niệm đồ mỹ nghệ hoặc bán trên mạng xã hội. Vật có hình hồ lô giá bán chỉ khoảng từ 1 - 3 triệu đồng tùy theo kích thước, còn hiện vật hình cóc ngậm tiền giá bán từ 300.000 - 500.000 đồng.

Tình trạng lầm tưởng đồ giả cổ là cổ vật không phải chỉ có ông Bay mà ngay cả người chơi lâu năm cũng bị “dính”, như câu chuyện của nhà sưu tầm Nguyễn Văn Phẩm (ở Q.3, TP.HCM). Ông Phẩm vẫn nhớ mãi ơn nghĩa với vợ chồng nhà sưu tập cổ vật Mười Thương. Ông kể, khi thấy đầu tượng thần Shiva đẹp quá, lại đúng sở thích nên năn nỉ ông bà Mười Thương để mua giá 30.000 USD, nhưng 3 ngày sau phát hiện đồ có giá trị thấp nên quay lại xin trả, chịu nộp phạt 10.000 USD.

An Dương (T/h)