Hám rẻ, tham lợi người tiêu dùng mua dầu ăn kém chất lượng

Theo thống kê của Tổng cục Thống kê, hiện nay cả nước có khoảng 35 doanh nghiệp kinh doanh dầu thực vật với khoảng 70 nhãn hàng khác nhau. Trong đó, Công ty TNHH Dầu thực vật Cái Lân chiếm thị phần lớn nhất với 35%. Công ty CP Dầu thực vật Tường An chiếm thị phần lớn thứ hai với 25%. Phần còn lại chia đều cho các doanh nghiệp còn lại.

Theo đánh giá của Hội Kỹ thuật an toàn thực phẩm Việt Nam, dầu ăn chiếm tới 29% cơ cấu thực phẩm tiêu dùng Việt Nam hàng năm và chỉ đứng sau mì ăn liền. Năm 2011, người dân tiêu thụ đạt khoảng 695.000 tấn. Năm 2012, sức tiêu thụ ước tính đạt khoảng 1 triệu tấn. Mặc dù số lượng dầu tiêu thụ ngày càng lớn nhưng theo ước tính, một người dân Việt Nam năm 2011 tiêu thụ khoảng 7,3kg - 8,3kg/người/năm. Trong khi mức bình quân của thế giới là 13,5kg/người/năm. Nước ta đang phấn đấu đến năm 2015, tiêu thụ dầu thực vật Việt Nam đạt khoảng 14,5kg/người/năm và tới 2020, mức tiêu thụ sẽ vào khoảng 18,6 - 19,9 kg/người/năm.

Nên sử dụng chai thủy tinh để chứa dầu ăn, tránh bị phai các hợp chất trong bình chứa. Ảnh: Minh họa

Hiện tại, cơ cấu tiêu thụ dầu ăn ở nước ta có tới 65% là dầu cọ, gần 30% dầu nành. Chỉ có khoảng 25% dầu thực vật tiêu thụ trên thị trường là có thương hiệu; còn lại là dầu loại xá – thải loại và chế biến lại rồi được đóng chai bán cho các bếp ăn tập thể, vùng nông thôn, nhà hàng, quán ăn…

Theo Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, mặc dù các sản phẩm dầu ăn có tên tuổi trên thị trường hiện nay được cơ quan chức năng quản lý về vệ sinh an toàn thực phẩm, về dinh dưỡng kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ. Đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm mới được đưa ra thị trường lưu thông.

Vì ham rẻ, nhiều người tiêu dùng (NTD) lại không lựa chọn các sản phẩm có thương hiệu, nhãn hiệu, địa chỉ, chứng nhận an toàn… mà đi chọn những sản phẩm thải loại, không nhãn mác và nguy cơ gây ung thư cao.

Những sản phẩm dầu ăn được “xá” lại – thải loại và không đảm bảo chất lượng, thậm chí, do dùng đi dùng lại nhiều lần, nhiệt độ nóng quá cao, nhiều tạp chất xúc tác và bảo quản không hợp lý, các dầu xá đó tiềm ẩn nhiều chất độc, chất có hại cho sức khỏe, kể cả có thể gây ung thư cho người dùng.

Để tiết kiệm, một số lượng không nhỏ người nội trợ có thói quen sử dụng dầu ăn đã được chiên nhiều lần trước đó. Tuy nhiên, khi dầu bị đun nóng nhiều lần, thành phần hoá học sẽ thay đổi: Vitamin A, E và một số chất dinh dưỡng trong dầu bị phá hủy và sẽ xuất hiện một số chất độc như aldehyde, fatty acid oxide...

Những chất này khi đi vào cơ thể, sẽ phá hủy các men tiêu hóa làm khó tiêu, gây nhức đầu, chóng mặt, đau bụng, tiêu chảy, huyết áp tăng cao... Nếu thường xuyên sử dụng dầu ăn chiên đi chiên lại nhiều lần, nguy cơ  mắc bệnh ung thư sẽ rất cao.

Theo điều tra của PV Chất lượng Việt Nam, nhiều sản phẩm dầu ăn có chất lượng lại không được người tiêu dùng lựa chọn mà họ đi chọn những sản phẩm thải loại, không nhãn mác và nguy cơ gây ung thư cao, tiếp tay cho gian thương làm liều, kiếm lời bất chính. Tình trạng này xảy ra chủ yếu ở các cửa hàng nhỏ lẻ bán đồ ăn, đồ nhậu ở các vỉa hè. 

Một chủ quán bán đồ ăn vỉa hè trên phố Tô Hiệu (Hà Nội) thừa nhận, vì hám rẻ và tham lợi các chủ quán đồ ăn nhanh như xúc xích, nem chua rán vẫn mua các loại dầu không có tem nhãn của các hãng chính hãng về sử dụng. "Vẫn biết là các loại dầu ăn này chất lượng không đảm bảo song nếu mua dầu ăn ở các siêu thị thì lời lãi chả còn bao", người phụ nữ có hơn 5 năm kinh nghiệm bán hàng ăn vỉa hè này thừa nhận.

Nhiều người dân vẫn chọn dầu ăn thải loại, tái chế để sử dụng. Ảnh: Minh họa

Dầu ăn chiên đi chiên lại nhiều lần sẽ dễ bị ôxy hóa do tiếp xúc với ôxy từ bên ngoài môi trường. Điều này không chỉ dẫn đến sự thay đổi bất lợi về mùi vị và màu sắc của món ăn mà còn gây các bệnh lý mãn tính liên quan đến phản ứng ôxy hóa như tiểu đường, tim mạch... Thực phẩm khi chiên với dầu mới sẽ cho màu tươi, thơm ngon, còn với dầu chiên đi chiên lại nhiều lần sẽ có màu vàng sậm, không hấp dẫn và không an toàn cho sức khỏe.

BS Đào Thị Yến Phi, Trưởng Bộ môn Dinh Dưỡng, Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch, cho biết, dầu ăn là thực phẩm dễ bị ôxy hóa các axít không no, nếu đun ở nhiệt độ cao nhiều lần, khi xâm nhập cơ thể sẽ gây tổn thương các tế bào, dễ tạo thành những khối u, gây ung thư. Còn khi ăn phải các thực phẩm cháy, vỡ vụn là đưa vào cơ thể các chất phosphor, lưu huỳnh, sẽ rất độc hại.

Một ví dụ gần đây cho thấy, cơ quan chức năng tại TP. Hồ Chí Minh đã phát hiện được nhiều cơ sở sản xuất, chế biến – xá lại dầu ăn đã qua sử dụng để bán cho các nhà hàng, khách sạn, các quán cơm bình dân và nhiều người dân. Các sản phẩm đó đã được “chế” lại tuy nhiên mầu sắc và chất lượng của nó không còn được như sản phẩm ban đầu.

Câu hỏi đặt ra là, phải chăng giá của các sản phẩm dầu ăn trên thị trường hiên nay quá đắt, khiến người tiêu dùng phải lựa chọn các sản phẩm thải loại, kém chất lượng, không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm? Thế nhưng thực tế lại không phải vậy bởi 5 lít dầu ăn nhãn hàng Neptun chỉ có giá trên 200 ngàn đồng. Với gia đình gồm 2 vợ chồng và hai con nhỏ, dùng nhiều lắm thì 3 tháng mới hết bình dầu ăn như kết trên.

Tuy nhiên, theo Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, hiện nay trong một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng vẫn thích xài hàng rẻ tiền dù biết “của rẻ là của ôi”. Vì rẻ tiền mà không ít người đã “bước qua” sức khỏe của mình, của gia đình, cộng đồng và tiếp tay cho gian thương làm bừa, kiếm lời bất chính.

Hiện tại, đại đa số người tiêu dùng hiện nay đã tin tưởng và sử dụng các sản phẩm dầu ăn có thương hiệu, nhãn hiệu thường thấy trên thị trường như Marvela, Neptune, Cánh Buồm, Mêzan, Tường An…Thế nhưng, có không ít người lại chọn cách mua dầu ăn không nhãn mác, không có nguồn gốc xuất xứ.

Hồng Anh