Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế toàn cầu

Theo chính phủ Ấn Độ, lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati nhằm đảm bảo giá thấp hơn và có đủ hàng trong mùa lễ hội sắp tới. Giá gạo trong nước đang có xu hướng tăng. Giá bán lẻ đã tăng 11,5% trong một năm và 3% trong tháng qua như tuyên bố của Bộ Lương thực Ấn Độ. Tuy nhiên, sẽ không có thay đổi trong chính sách xuất khẩu đối với gạo non-basmati và gạo basmati. Gạo trắng non-basmati chiếm khoảng 25% tổng lượng gạo xuất khẩu của nước này. Tổng cục Ngoại thương Ấn Độ thông báo chính sách xuất khẩu gạo trắng non-basmati (gạo xay xát một phần hoặc toàn bộ, đã hoặc chưa đánh bóng)… được sửa đổi từ tự do xuất khẩu thành bị cấm xuất khẩu.

Trước đó, chính phủ đã áp thuế xuất khẩu 20% đối với gạo trắng non-basmati từ ngày 8/9/2022 nhằm kiểm soát giá cũng như đảm bảo nguồn cung tại thị trường nội địa. Tuy nhiên, xuất khẩu loại này đã tăng lên 42,12 vạn tấn trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 3 năm 2022-2023 từ 33,66 vạn tấn trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 3 của năm tài chính trước. Trong quý đầu tiên của năm tài khóa hiện tại, khoảng 15,54 nghìn tấn gạo trắng đã được xuất khẩu so với chỉ 11,55 nghìn tấn trong cùng kỳ năm trước, nghĩa là tăng 35%. Xuất khẩu tăng mạnh này có thể được cho là vì giá quốc tế cao do yếu tố địa chính trị, El Nino và điều kiện khí hậu khắc nghiệt ở các nước sản xuất gạo khác, v.v.

 Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ dự kiến sẽ làm tăng giá các sản phẩm thực phẩm trên toàn cầu. Ảnh minh họa

Được cảnh báo trước xu hướng này, chính phủ Ấn Độ đã can thiệp để cấm xuất khẩu nhằm đảm bảo đủ lượng hàng dự trữ và giá thấp trước mùa lễ hội đang đến gần ở Ấn Độ. Động thái này cũng có thể được coi là do việc đếm ngược đến cuộc bầu cử quốc hội ở các bang lớn như MP, Rajasthan, Chhattisgarh và Telangana cũng như cuộc bầu cử Lok Sabha năm 2024 đã bắt đầu.

Động thái cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ sẽ tác động đến nền kinh tế thế giới

Ấn Độ là nước sản xuất gạo lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc và chiếm hơn 40% lượng gạo xuất khẩu của thế giới. Động thái này đã gây ra sự gia tăng tức thời về giá gạo trên thị trường toàn cầu. Các chuyên gia trong ngành tuyên bố rằng lệnh cấm dự kiến sẽ làm tăng giá các sản phẩm thực phẩm trên toàn cầu, vốn đã bị đẩy lên do cuộc chiến Ukraine bắt đầu vào năm ngoái và thời tiết thất thường.

Vụ lúa của Trung Quốc cũng bị thiệt hại nặng nề do thời tiết khắc nghiệt. Gạo là lương thực chính của hơn 3 tỷ người và gần 90% cây trồng sử dụng nhiều nước được sản xuất ở châu Á, nơi mô hình thời tiết El Nino thường mang lại lượng mưa thấp hơn. Giá toàn cầu đã lơ lửng ở mức cao nhất trong 11 năm. Các thị trường chính của gạo Ấn Độ là các nước châu Phi. Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Việt Nam và Pakistan là những nhà sản xuất hàng đầu và là nhà cung cấp gạo lớn trên toàn cầu. Theo báo cáo phương tiện truyền thông, Thái Lan và Việt Nam không có đủ hàng tồn kho để bù đắp sự thiếu hụt. Các chuyên gia cho rằng người mua châu Phi sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi quyết định của Ấn Độ.

Theo các báo cáo ở Mỹ, lượng mua bán gạo đã tăng nhanh khi các cộng đồng châu Á lo lắng, những người mà gạo là lương thực chính, đã đổ xô đến các cửa hàng. Các cửa hàng của các thương hiệu lớn cũng chứng kiến sự tranh giành tương tự. Tất cả các loại gạo kể cả gạo basmati đã được bán hết trong vài giờ vào ngày 21/7. Tại các bang như Texas, nơi có đông người gốc Á sinh sống, giá đã tăng vọt. Điều kiện thời tiết thất thường chắc chắn đã góp phần vào quyết định cấm xuất khẩu gạo của chính phủ Ấn Độ. Trong khi gió mùa đến muộn dẫn đến lượng mưa thiếu hụt lớn cho đến giữa tháng 6, những trận mưa lớn kể từ tuần cuối cùng của tháng 6 đã gây ra thiệt hại đáng kể cho mùa màng, chủ yếu ở Punjab và Haryana.

Theo ước tính, 2,4 nghìn ha diện tích trồng lúa đã bị ảnh hưởng chỉ riêng ở Punjab và vụ mùa sẽ được trồng lại trên 83.000ha đất. Tuy nhiên, nông dân sẽ phải đợi nước rút để có thể trồng lại. Ở Haryana cũng vậy, vụ lúa trải rộng trên 1,5 nghìn ha đất ở bảy huyện bị ngập nước. Điều này không tốt vì hai bang cùng nhau đóng góp khoảng 20% tổng sản lượng gạo của cả nước. Ở các bang trồng lúa chủ yếu khác, nông dân đã chuẩn bị vườn ươm lúa nhưng không thể cấy mạ do không đủ mưa. Chính phủ Ấn Độ đã hy vọng rằng diện tích trồng lúa sẽ tăng sau khi tăng MSP cho lúa, nhưng nông dân cho đến nay đã trồng lúa trên diện tích thấp hơn 6% so với năm 2022.

Khánh Mai (t/h)