9X thành triệu phú nhờ biến rác thành vàng

Chàng trai 25 tuổi là người sáng lập Recyclobekia, một trong những công ty khởi nghiệp đầu tiên ở Trung Đông tái chế rác điện tử. Anh lập công ty 5 năm trước, trong garage của gia đình tại Tanta, một thành phố cách thủ đô Cairo khoảng 90 km về phía bắc. Giải thưởng dành cho người thắng cuộc là 10.000 USD, khoản tiền để hỗ trợ phát triển ý tưởng khởi nghiệp.

Ý tưởng kinh doanh từ một phim tài liệu

Anh bắt đầu sự nghiệp của mình cách đây 5 năm, tại nhà để xe của bố mẹ ở Tanta, thành phố cách thủ đô Cairo 90 km về phía bắc. Lúc đó Hemdan là một sinh viên ngành kỹ thuật và cùng với 19 sinh viên cùng trường, anh tham gia cuộc thi kinh doanh có tên Injaz Egypt. Giải thưởng cho người chiến thắng là 10.000 USD để khởi nghiệp. Hemdan phải nghĩ ra đề xuất kinh doanh của chính mình và ý tưởng đã tới trong một lần anh xem tivi.

Chân dung Mostafa Hemdan - ông chủ công ty khởi nghiệp Recyclobekia. Ảnh: BBC

"Tôi đang xem một bộ phim tài liệu nói về tái chế đồ điện tử và nhận ra rằng có rất nhiều tiềm năng trong việc chiết xuất kim loại từ bo mạch chủ như vàng, bạc, đồng và bạch kim. Đây là một nền công nghiệp đang phát triển mạnh mẽ ở châu Âu và Mỹ nhưng chưa có ai ở Trung Đông làm vậy". Đó là lúc mà ý tưởng về Recyclobekia ra đời và Hemdan đã bắt tay vào thực hiện để chiến thắng cuộc thi.

Tên của công ty xuất phát từ tiếng Arab ở Ai Cập "roba bekya" có nghĩa là "đồ cũ", từ này thường xuyên xuất hiện trên đường phố ở Cairo, nơi những người bán hàng cũ thu mua đồ dùng gia dụng bỏ đi.

Hiện doanh nhân người Ai Cập này có 20 nhân viên làm việc tại 4 nhà kho và bán được 2,4 triệu USD rác điện tử mỗi năm. Trên đường tới thành công, Hemdan đã phải vượt qua nhiều trở ngại, bao gồm việc không hoàn thành đơn hàng, tự gây áp lực cho bản thân và bối cảnh biến động chính trị và bất ổn xã hội ở Ai Cập kể từ sau mùa xuân Arab, báo Vnexpress đưa tin từ tờ BBC.

Đơn hàng đầu tiên

Khởi nghiệp từ năm 2011, gần khoảng thời gian mà phong trào Mùa xuân Arab bắt đầu, Hemdan đăng quảng cáo trên mục “Business-to-Business” (nghĩa là “doanh nghiệp với doanh nghiệp” của trang thương mại toàn cầu Alibaba. Recyclobekia nhận đơn hàng đầu tiên khi một khách hàng ở Hong Kong đặt 10 tấn đĩa cứng. “Vào thời điểm đó, tôi không biết tôi có thể lấy lượng hàng lớn như thế ở đâu, nhưng tôi vẫn chấp nhận”, Hemdan nói.

Phần lớn hoạt động quản lý chất thải ở Cairo phụ thuộc vào Zabbaleen, một cộng đồng người Cơ đốc kiếm sống bằng nghề mua phế liệu rồi phân loại chúng để bán lại nhựa, giấy và kim loại. Tuy nhiên, cộng đồng Zabbaleen không thu mua rác điện tử như máy tính hay máy in cũ. Vì thế Recyclobekia mua những sản phẩm như thế từ các công ty, báo Zing News cho hay.

Để hoàn thành đơn hàng đầu tiên từ Hong Kong, Hemdan nhận ra rằng anh phải có 15.000 USD. Nhưng thời điểm ấy anh còn chưa giành giải thưởng của cuộc thi Injaz Egypt. Một ý tưởng lóe lên trong đầu chàng trai. Anh cố gắng thuyết phục một giáo sư trong trường đại học cho anh vay tiền, và chấp nhận chia 40% lợi nhuận của thương vụ đầu tiên cho giáo sư. 4 tháng sau, chuyến hàng đầu tiên đã đến với khách hàng.

Việc giành giải nhất trong cuộc thi giúp Recyclobekia có thêm một khoản đầu tư để mở rộng quy mô, bao gồm 120.000 USD từ hai nhà đầu tư Ai Cập – Khaled Ismail và Hussein el Sheikh. Hiện tại hai ông đều là thành viên hội đồng quản trị của công ty.

Nhưng ban đầu hoạt động đầu tư diễn ra không thuận lợi. “Nếu có nguồn vốn lớn mà không biết cách điều hành công ty, bạn có thể mắc sai lầm”, Hemdan giải thích. Sai lầm của Hemdan là mở rộng hoạt động kinh doanh quá nhanh, và ước tính quá cao lượng rác mà công ty có thể mua. Mặc dù hợp tác với nhiều công ty để mua rác điện tử, lượng phế liệu mà họ thải ra thấp hơn rất nhiều so với kỳ vọng của Recyclobekia. Trong vòng 6 tháng, công ty chỉ có thể mua 6 tấn, thấp hơn rất nhiều so với mục tiêu.

Để cải thiện tình hình, Hemdan nhận ra anh phải nhanh chóng tăng cường kiến thức đối với ngành công nghiệp vẫn đang trong giai đoạn hình thành ở Ai Cập. Vì thế anh bay sang Hong Kong để tìm hiểu hoạt động của nhiều doanh nghiệp tái chế rác ở đây. Hành trình tới Hong Kong khiến Hemdan nhận ra anh phải thay đổi mô hình kinh doanh của Recyclobekia.

Công ty khởi nghiệp Recyclobekia thuê nhà kho ở khắp đất nước Ai Cập để thu mua rác điện tử từ các công ty đối tác. Ảnh: BBC

Hồi ấy mô hình của công ty khá đơn giản: thu, mua thiết bị điện tử hỏng rồi bán chúng cho một khách hàng ở Hong Kong. Sau đó khách hàng của anh tháo dỡ chúng, phân loại vật liệu và bán chúng cho các công ty khác để họ nung nóng và tách từng kim loại.

Hemdan nhận ra Recyclobekia có thể hưởng mức lợi nhuận cao hơn nếu họ loại doanh nghiệp trung gian và tự đảm nhận việc tháo rời thiết bị điện tử. Mức giá dành cho rác đã được tháo rời và phân loại cao hơn nhiều so với rác nguyên chiếc. Vì thế, anh chấm dứt hợp đồng với khách hàng ở Hong Kong và hợp tác với một công ty chiết tách kim loại ở Đức. Hợp đồng mới cũng giúp Recyclobekia giảm chi phí vận chuyển.

Bất ổn xã hội

Nhưng khi Hemdan đang chuẩn bị bay chuyến đầu tiên tới châu Âu thì anh gặp phải một chướng ngại vật khác. "Nghĩa vụ quân sự là trở ngại lớn nhất cho việc xây dựng kinh doanh của tôi", Hemdan nói. Ở Ai Cập, tất cả đàn ông ở độ tuổi 18 - 30 đều phải nhập ngũ từ 1-3 năm. Trong khi những sinh viên như Hemdan có thể trì hoãn cho tới khi học xong thì họ lại không được phép đi ra nước ngoài nếu không có sự cho phép đặc biệt của Bộ Quốc phòng.

"Theo luật thì tôi chỉ được phép đi ra nước ngoài trong kỳ đầu tiên của mỗi năm học, nghĩa là tôi phải trì hoãn các chuyến bay và đợi hết tháng". Tháng 6/2013, Recyclobekia sắp sửa hoàn thành thoả thuận với một công ty đầu tư ở Đức nhưng một tháng sau, công việc bị đình trệ khi quân đội Ai Cập đã lật đổ cựu Tổng thống Mohamed Morsi.

"Báo chí nói rằng mọi con đường đều đã bị quân đội đóng cửa và những kẻ khủng bố thì đầy trên đường. Đó là một thảm hoạ đối với chúng tôi. Tới cuối năm 2013, chúng tôi đã mất gần hết vốn đầu tư mà mình đã nhận được", Hemdan nhớ lại.

Cuộc đảo chính cùng với những biến động trong giá vàng đã đưa công ty đến bờ vực phá sản, nhưng các doanh nghiệp đã vượt qua bão tố bằng cách tìm kiếm các đối tác thay thế ở bên kia Đại Tây Dương, nơi cung cấp điều kiện thanh toán tốt hơn. Hemdan đang có kế hoạch mở rộng kinh doanh ra khắp Trung Đông. Doanh nhân này cũng đã gia nhập lực lượng với nhà bán lẻ trực tuyến châu Phi Jumia để cho phép người sử dụng đổi rác điện tử của họ lấy voucher mua sản phẩm khác.

Con O'Donnell, một nhà đầu tư chuyên cung cấp vốn cho các ý tưởng khởi nghiệp, đồng sáng lập sự kiện kinh doanh hàng đầu của Ai Cập, RiseUp Summit, nói: "Hemdan đã phạm phải sai lầm mà rất nhiều doanh nhân trẻ mắc phải. Nhưng anh ấy không thất bại mà học hỏi từ đó".

Cảnh Nguyễn (T/h)