Người nghèo đỡ khổ hơn nếu chuyển từ hình phạt tiền sang hình phạt tù?

Dự thảo Bộ Luật hình sự (sửa đổi) đang được gửi xin ý kiến đóng góp của nhân dân có nhiều nội dung mới hoàn toàn, trong đó có quy định chuyển đổi hình phạt tiền, cải tạo không giam giữ thành hình phạt tù có thời hạn.

Về chuyển hình phạt cải tạo không giam giữ thành hình phạt tù có thời hạn, khoản 5 điều 36 dự thảo có quy định:

“Khi tuyên hình phạt cải tạo không giam giữ, tòa án tuyên trong bản án trường hợp người bị kết án không thực hiện các nghĩa vụ thì hình phạt này được chuyển thành hình phạt tù theo nguyên tắc 3 ngày cải tạo không giam giữ thành 1 ngày tù”.

Theo dự thảo thì quy định trên không áp dụng đối với người bị kết án là người chưa thành niên, phụ nữ có thai, hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người già yếu, người khuyết tật nặng.

Trả lời câu hỏi của phóng viên về việc quy định trên có đi ngược với tinh thần của Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp, đó là giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt tiền, hình phạt cải tạo không giam giữ đối với một số loại tội phạm, bà Nguyễn Thị Kim Thoa, Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự hành chính (Bộ Tư pháp), cho rằng chuyển từ hình phạt tiền sang hình phạt tù bản chất là nhẹ hơn.

Bà Nguyễn Thị Kim Thoa, Vụ trưởng Vụ pháp luật Hình sự - hành chính Bộ Tư pháp. Ảnh Viết Cường

Vì lẽ, với những người nghèo, trường hợp bị phạt tiền nhưng họ không có khả năng nộp tiền thì họ sẽ bị gánh thêm tội không thi hành án. Nhưng nếu chuyển cho họ từ hình thức phạt tiền sang hình phạt tù sẽ nhẹ hơn với họ, vẫn đảm bảo họ phải chịu các biện pháp răn đe của pháp luật, đồng thời bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật.

“Qua nghiên cứu kinh nghiệm của các nước thấy rằng, họ cũng có những quy định rất rõ về việc áp dụng hình phạt tù thay cho hình phạt tiền cũng như các hình thức bồi hoàn, khắc phục khác bằng tiền. Khi áp dụng hình phạt tiền nhưng ấn định một thời gian cụ thể, anh không nộp được thì bị chuyển thành tù, sự chuyển đổi đó được tính theo ngày công lao động”, bà Thoa dẫn chứng.

Bà Thoa chia sẻ thêm, rõ ràng người đi tù về họ bị mất rất nhiều, áp dụng hình phạt tù là quá hà khắc. Nhưng nếu muốn giảm hình phạt tù, tăng các hình phạt khác như kiểu phạt tiền, cải tạo không giam giữ thì cần phải có tính khả thi.

“Có khi tuyên phạt tiền đấy nhưng người ta không thi hành cũng chẳng làm được gì", bà Thoa quan ngại.

Liên quan đến nội dung chuyển từ hình phạt tiền hoặc cải tạo không giam giữ sang hình phạt tù có thời hạn trong trường hợp người bị kết án không chấp hành án, Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XII cho rằng đa số ý kiến của Ủy ban Tư pháp không tán thành với quy định này vì nó không phù hợp với mục tiêu giảm hình phạt tù theo định hướng cải cách tư pháp và khó bảo đảm tính khả thi. Bên cạnh đó, cơ chế, tỷ lệ chuyển từ hình phạt tiền thành hình phạt tù như dự thảo chưa bảo đảm sự thống nhất và tính hợp lý, sẽ khó bảo đảm tính công bằng.

Tuy nhiên cũng có ý kiến tán thành với nội dung này trong trường hợp người bị kết án không chấp hành án để bảo đảm hiệu lực và hiệu quả của loại hình phạt này. Luồng ý kiến này cho rằng, để bảo đảm tính khả thi, trước mắt chỉ nên quy định cho phép chuyển đổi từ hình phạt cải tạo không giam giữ thành hình phạt tù.

Viết Cường