Vay tiêu dùng phi chính thức tạo hệ lụy xấu cho thị trường

Đẩy lùi “tín dụng đen”!

Thời gian gần đây, cho vay tiêu dùng tại Việt Nam là một lĩnh vực kinh doanh đang có tốc độ phát triển nhanh, đáp ứng tốt nhu cầu tài chính của các cá nhân. Các sản phẩm cho vay tiêu dùng ngày càng được hoàn thiện và phân phối rộng khắp cả nước nhờ sự năng động của các ngân hàng và các công ty tài chính tiêu dùng.

Tuy nhiên, bên cạnh hệ thống tài chính tiêu dùng chính thức có sự quản lý Nhà nước thì hệ thống cho vay tiêu dùng phi chính thức tạo ra hệ lụy xấu hay còn được gọi với tên khác là “tín dụng đen” cũng bùng nổ và tạo nhiều hệ lụy xấu với đời sống kinh tế-xã hội tại một số địa phương trong cả nước.

Trước tình trạng nhức nhối này, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã chỉ đạo “Đây là vấn đề bức xúc xã hội cần có giải pháp quyết liệt để loại trừ”. Thực tế cũng cho thấy, trong các giải pháp giải quyết vấn nạn “tín dụng đen”, việc phát triển tín dụng tiêu dùng được đánh giá là giải pháp quan trọng, hữu hiệu hơn cả.

Theo ông Nguyễn Tú Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ - Ngân hàng Nhà nước, tình trạng “tín dụng đen” đang bùng phát mạnh mẽ ở nước ta cho thấy nhu cầu về các khoản vay nhỏ, cấp bách của người dân rất lớn trong khi các khoản cho vay truyền thống chưa đáp ứng được nhu cầu này. Đây là dư địa lớn cho tín dụng tiêu dùng phát triển.

“Hệ lụy của “tín dụng đen” đối với xã hội là rất lớn, nhiều gia đình rơi vào cùng quẫn bởi vướng bẫy “tín dụng đen” và không được pháp luật hỗ trợ. Do đó, phát triển tín dụng tiêu dùng sẽ cung cấp cho người dân nhiều lựa chọn tốt hơn, an toàn hơn. Qua đó, giảm bớt nhu cầu tiếp cận “tín dụng đen” và hệ lụy xấu mà loại hình này mang lại”, ông Nguyễn Tú Anh cho hay.

Còn theo TS Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương chia sẻ: “Sự nổi lên của tầng lớp thu nhập trung bình ở Việt Nam trong thập niên qua đã kéo theo sự thay đổi đáng kể về hành vi tiêu dùng. Đó chính là không nhất thiết phải “tiết kiệm trước, tiêu sau”, mà có thể “vay trước, trả sau”. Như vậy, cho vay tiêu dùng đáp ứng nhu cầu chi tiêu/tiêu dùng hiện đại, qua đó giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tăng cường tiếp cận các dịch vụ tài chính - ngân hàng hiện đại, tổ chức tài chính chính thức giúp người dân có thêm lựa chọn thay vì tìm đến tính dụng phi chính thức.

TS Trần Kim Anh - Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế - Tổng hợp Ban Kinh tế Trung ương cho rằng, đối với nền kinh tế và xã hội, tài chính tiêu dùng giúp nâng cao cơ hội tiếp cận tài chính cho người dân, giúp kế hoạch tiêu dùng diễn ra suôn sẻ giữa các chu kỳ biến động của thu nhập. Do vậy góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống và  gia tăng công bằng xã hội, hạn chế cho vay nặng lãi “tín dụng đen” đang ngày càng gia tăng và biến tướng trong xã hội hiện nay.

TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế dẫn số liệu của StoxPlus cho thấy, 47% người Việt có tham gia vay tiền, nhưng chỉ có 18,5% là vay từ những tổ chức tín dụng ngoài ra còn vay từ người thân, bạn bè hoặc “tín dụng đen”.

Một trong những lý do khiến người Việt trẻ ngại vay từ ngân hàng là vì điều kiện cho vay chặt chẽ, yêu cầu nhiều giấy tờ chứng minh, thủ tục thẩm định lâu, cần tài sản thế chấp.

Trong khi đó, tỷ trọng cho vay tiêu dùng hiện nay ở Việt Nam chiếm 19,4% tổng dư nợ nền kinh tế năm 2018 (so với tỷ trọng 215 của Trung Quốc hay 34,6% của ASEAN). Trong đó dư nợ tín dụng của các công ty tài chính chỉ chiếm có 8%. Hơn nữa thị trường nông thôn, vùng ven với khoảng 60  triệu dân vẫn còn đang bị bỏ ngỏ do các tổ chức tín dụng vẫn chưa có nhiều cơ hội tiếp cận với khách hàng tại đây.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, từ những thực trạng nêu trên, phát triền tín dụng tiêu dùng là giải pháp tốt nhất để đầy lùi nạn “tín dụng đen”. Và để tín dụng tiêu dùng phát triển và hoàn thành tốt sứ mệnh này, không chỉ cần có một hành lang pháp lý thông thoáng mà còn cần sự vào cuộc của các cơ quan quản lý, tổ chức doanh nghiệp, cơ quan thông tấn báo chí để người dân hiểu và tiếp cận các dịch vụ tài chính.

Cũng từ đó, người dân được nâng cao kiến thức tài chính, có điều kiện tiếp cận tín dụng hợp pháp, tránh việc đánh đồng tín dụng tiêu dùng của các công ty tài chính với “tín dụng đen”.

Nên phát triển tài chính tiêu dùng theo hướng nào?

Bàn về giải pháp phát triển thị trường tài chính tiêu dùng tại Tọa đàm Phát triển tín dụng tiêu dùng - Giải pháp đẩy lùi tín dụng đen, LS Trần Minh Hải, Giám đốc điều hành Công ty Luật BASICO cho rằng: “Cần cấp phép thành lập mới các tổ chức tài chính, tín dụng để tăng nguồn cung, đáp ứng nhu cầu của người dân. Đây là nhu cầu thiết thực với sự sẵn sàng tham gia thị trường của nhiều tổ chức định chế tài chính trong nước và nước ngoài”.

Ngoài ra, theo TS Trần Kim Anh, cần mở rộng mạng lưới hoạt động của các tài chính tiêu dùng ở những địa bàn có mạng lưới hoạt động ngân hàng chưa tương xứng với nhu cầu tiếp cận tín dụng, dịch vụ ngân hàng của người dân, nhất là những địa bàn đang là điểm nóng của “tín dụng đen” hiện nay để tăng khả năng tiếp cận của người dân.

Trên thực tế, phía các công ty tài chính cũng đang có những chính sách riêng, phù hợp với hoạt động của mình như đẩy mạnh đầu tư công nghệ tự động hóa quy trình, nâng cấp và sáng tạo các dịch vụ, sản phẩm mới là mấu chốt để tạo sự khác biệt để có thể cạnh tranh với “tín dụng phi chính thức”.

Ông Nguyễn Thanh Phúc, Phó Tổng giám đốc Công ty Fe Credit thông tin, hiện nay số lượng các tổ chức tín dụng và mạng lưới đã phủ khắp cả nước, vì vậy khi có nhu cầu vay tiêu dùng, phục vụ đời sống thì người dân nên đến các tổ chức tín dụng để vay vốn thông qua kênh chính thức. Đơn cử như FE Credit hiện nay đang có hơn 12.000 điểm bán hàng và gần 8.500 đối tác trên toàn quốc, phục vụ nhu cầu vốn cũng như các nhu cầu tất yếu của đời sống người dân một cách kịp thời.

Liên quan tới vấn đề trên, ông Trịnh Bá Việt Xô, Trưởng phòng quản lý đối tác chiến lược, Công ty tài chính Home Credit Việt Nam cho rằng, bản thân các công ty tài chính tiêu dùng cần đẩy mạnh các chiến dịch quảng bá thương hiệu và truyền thông để người dân biết đến thương hiệu và dịch vụ. Đồng thời mở rộng mạng lưới các điểm bán hàng, để có thể tiếp cận dễ dàng, đội ngũ nhân viên luôn sẵn sàng tư vấn theo nhu cầu của khách hàng. Khi người dân có đầy đủ thông tin và thêm lựa chọn khi cần vay, họ sẽ giảm dần thói quan tìm tới “tín dụng đen”.

Theo các chuyên gia, trong thời gian tới, việc quản lý hoạt động cho vay tiêu dùng cần phải theo hướng đảm bảo hài hòa giữa mục tiêu thúc đẩy thị trường này phát triển lành mạnh, tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng cung cấp các sản phẩm cho vay phù hợp với nhu cầu của khách hàng, giúp người tiêu dùng có đầy đủ thông tin về quyền lợi và nghĩa vụ của mình khi vay.

Bảo Lâm-Hồng Anh