Chuyển dịch lãnh đạo – áp lực lớn nhất đối với doanh nghiệp gia đình

Theo nghiên cứu mới đây của Deloitte toàn cầu, chỉ có 30% doanh nghiệp gia đình (DNGĐ) thực hiện chuyển giao thành công sang thế hệ thứ 2 và 12% chuyển giao thành công sang thế hệ thứ 3, chỉ 3% chuyển giao thành công sang thế hệ thứ 4 và các thế hệ tiếp theo.

Ngoài ra, theo khảo sát thế hệ kế nhiệm của PwC có đến 61% cho rằng thế hệ trước sẽ khó từ bỏ hoàn toàn kiểm soát khi họ tiếp quản doanh nghiệp (DN). Thế hệ sau thường cảm thấy nản chí khi phải cố gắng thuyết phục thế hệ đương nhiệm chấp nhận ý tưởng mới của mình.

Chuyển giao thế hệ kế nghiệp phải căn cứ vào tình hình cạnh tranh tương lai

Chia sẻ về vấn đề này, ông Phạm Đình Đoàn, Chủ tịch Hội đồng Doanh nghiệp Gia đình Việt Nam - Chủ tịch Tập đoàn Phú Thái cho rằng, muốn chuyển giao thế hệ kế nghiệp phải căn cứ vào tình hình cạnh tranh tương lai. DNGĐ có ba hướng: Thứ nhất tiếp tục duy trì, thứ hai là đại chúng hoá nâng cao tính quản trị và hội nhập, thứ ba có cả những DNGĐ “bán đứt”.

Ông Đoàn cho rằng, với các thế hệ thứ 2 (F2), cải thiện mối quan hệ với thế hệ đi trước là cực kỳ khó khăn, thậm chí là phải rất kỳ công. Do đó, có nhiều kỹ năng cần được triển khai như nêu cao tính trách nhiệm của thế hệ F2 để thế hệ F2 hiểu hơn và có ý thức trách nhiệm hơn trong công việc. Cũng có nhiều trường hợp, thế hệ F2 chưa đủ năng lực để đảm đương thì chỉ nên cho nắm giữ một trong những vấn đề của công ty như nhân lực và tài chính, việc quản trị điều hành trực tiếp có thể là người ngoài. Đây sẽ là cố vấn quan trọng, gần như người "cơ trưởng" hậu thuẫn cho thế hệ F2 chèo lái trong vài năm. Nói như vậy cũng có nghĩa là nhiều khi DNGĐ cần huy động các nguồn lực bên ngoài để hỗ trợ cũng như thúc đẩy tinh thần cho thế hệ đi sau.

Bà Nguyễn Thị Nguyệt Hường, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn TNG Holdings nêu ra những khó khăn trong quá trình chuyển giao. Tại các DNGĐ Việt Nam, việc chuyển giao DN cho F2 nhưng thế hệ thứ hai lại không yêu thích công việc kinh doanh là điều vô cùng khó.

Theo bà Hường, thế hệ kế nhiệm trong gia đình mình nếu đam mê thì mới chuyển giao. Đồng thời, hãy để những người thực sự năng lực đứng vị trí điều hành. Trong trường hợp này, thế hệ F2 có thể trở thành cổ đông của công ty, đây cũng là phương án tốt cho DN.

Đồng thời, trong trường hợp thế hệ kế nghiệp vẫn muốn chuyển giao DN cho các thành viên trong gia đình, ở trường hợp này, bà Hường cho rằng, có 2 cách thức chuyển giao DN thế hệ thành công. Thứ nhất: Sử dụng các tư vấn chuyên nghiệp để hỗ trợ cho thế hệ kế nghiệm. Thứ hai: Sử dụng cấu trúc DN chuyên nghiệp để lãnh đạo công ty.

Nếu không kế nghiệp thành công sẽ rất lãng phí

Dưới góc độ của cơ quan quản lý, TS. Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương chia sẻ: Chúng tôi mong muốn rằng, quá trình chuyển giao kế nghiệp trong các công ty gia đình làm thế nào được càng lâu càng tốt, làm thế nào các DN Việt Nam có thể tồn tại được cả trăm năm.

Nhìn lại thời điểm khởi nghiệp của các doanh nhân gia đình Việt Nam từ những năm 1990, thời điểm đó, các doanh nhân khởi nghiệp thường ở tuổi 30-35, đến nay cũng đã ở tuổi 70. Ở thời điểm này, vấn đề chuyển giao kế nghiệp là rất quan trọng và là một trong các vấn đề áp lực nhất đối với DNGĐ.

Tuy nhiên, vấn đề khiến ông Phan Đức Hiếu quan ngại là làm thế nào để DN chuyển giao với tầm nhìn rộng hơn, chiến lược tốt, hài hoà lợi ích giữa DN và cộng đồng. Đồng thời phải tách biệt giữa hoạt động sở hữu và điều hành công ty, phải chọn được người có năng lực, nếu trong thế hệ tiếp theo chưa có năng lực quản trị hãy chờ đến thế hệ tiếp theo nữa.

Với những DN đang trên đà phát triển tốt, nếu không kế nghiệp thành công sẽ rất lãng phí. Bởi không đơn thuần là phát triển sự nghiệp của mỗi gia đình, đất nước còn cần nhiều DN lớn mạnh. Đã đến lúc DN nghĩ tới ngoài trách nhiệm gia đình sẽ là trách nhiệm xã hội.

Thanh Minh