Giãn cách xã hội kéo dài, các mặt hàng nông sản tại nhiều tỉnh thành ùn ứ nặng nề

Hiện nay tại các tỉnh thành phía Đông Nam Bộ, giãn cách xã hội kéo dài, người dân đang chật vật trong việc tìm đầu ra cho các mặt hàng nông sản. Trong khi đó, giá gia súc gia cầm cũng đang giảm mạnh.  

Trước thực trạng trên, ông Lê Văn Quyết, Chủ nhiệm Hợp tác xã Long Thành Phát kiêm Phó chủ tịch Hiệp hội chăn nuôi Đông Nam Bộ cho biết, giá gà lông trắng đã tăng từ 5.000 lên 17.000 đồng/kg. Tuy nhiên, mức giá này người dân vẫn đang lỗ khoảng 12.000 đồng mỗi kg so với giá thành. Như vậy, một con gà nặng 2 đến3 kg, người nuôi đang lỗ khoảng 27.000 đến 35.000 đồng.

Theo đó, ông Quyết cũng nhận định, hiện khâu tiêu thụ gặp khó do nhà máy giết mổ chưa hoạt động trở lại. Khâu này đang bị ảnh hưởng mạnh do có F0, F1, số khác thì chưa được tiêm vaccine dù đã đề xuất. Do đó, lượng bán ra hàng ngày chỉ khoảng 30-40% trên tổng đàn đến ngày xuất chuồng. 

Theo thống kê vùng Đông Nam Bộ đang tồn dư khoảng 5 đến 7 triệu con gà đến ngày xuất chuồng. Hiện, người nuôi đã chủ động giảm đàn khoảng 40% để tránh lỗ nặng.

Ngay sau khi nắm bắt thông tin, đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN-PTNT) của Bình Dương cho hay, tiêu thụ gà đang vô cùng khó khăn. Mặt hàng trứng cũng đang khó tiêu thụ do các nhà máy sản xuất bánh trung thu không hoạt động như mọi năm. Hiện mỗi ngày Bình Dương tồn hơn 2 triệu quả trứng gà và 200.000 quả trứng cút. 

Tại Đồng Nai, ngoài tình trạng ùn ứ hàng nghìn con heo, 200.000 con gà lông trắng, 80.000 con vịt, 6.000 con dê, 300.000 con chim cút, tỉnh này còn dư khoảng 50 tấn bưởi, 200 tấn cam quýt, 800 tấn củ đậu. Rau củ quả dư khoảng 1.000 tấn, thủy sản thừa khoảng 1.000 tấn.

Tại Bình Thuận, giá thanh long giảm mạnh, dao động từ 2000 đến 6000 đồng/kg. Loại chất lượng cao có thể hơn 10.000 đồng/kg nhưng vẫn khó tiêu thụ nên nhiều nông dân đã đổ bỏ ngay trên đồng. 

Thực trạng trên không chỉ tồn tại ở Đồng Nai, Bình Thuận mà còn diễn ra tại các tỉnh Tây Nguyên. Nông sản dư thừa số lượng lớn, vận chuyển hàng hoá ngưng trệ, người dân gặp khó khăn trong việc tìm đầu ra cho các mặt hàng này. 

Ông Đoàn Ngọc Có, Phó giám đốc Sở NN-PTNT Gia Lai cho biết, toàn tỉnh có khoảng 19.000 ha rau đã thu hoạch nhưng giá bán giảm 20-30% còn sản lượng tiêu thụ giảm 1/3. Hiện tỉnh còn khoảng 1.500 ha rau với sản lượng 25.000 tấn tiếp tục thu hoạch, rau ngót còn 700 tấn. Các mặt hàng dù đã liên tục kết nối nhưng vẫn chưa tiêu thụ được. Với các hàng trái cây, tỉnh có hơn 7.500 ha chủ yếu là bơ, sầu riêng, nhãn đang vào giai đoạn thu hoạch rộ. Khoai lang với diện tích hơn 1.000 ha cũng khó bán.

Theo ông Quyết và lãnh đạo Sở Nông nghiệp các tỉnh, 3 tháng nay khi TP.Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam giãn cách xã hội khiến lượng hàng hoá tại nhiều tỉnh ùn ứ nặng. Mặc dù Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cùng các cơ quan ban ngành liên quan đã tìm cách kết nối, tháo gỡ nhưng tình trạng ùn ứ vẫn chưa giải quyết triệt để.

Được biết, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là do sức mua thấp, kênh phân phối còn bị gián đoạn do giãn cách xã hội kéo dài. Mặt khác, đối với các mặt hàng gia súc, gia cầm lượng bán ra thị trường chỉ đạt khoảng trên 40%. Các cơ sở giết mổ vẫn chưa thể hoạt động lại vì nhân viên chưa tiêm đủ 2 mũi vaccine hoặc đang là F0, F1. Do đó, hàng bị dư thừa khiến giá giảm sâu. Đặc biệt, ông Quyết nhận định, nếu 3 chợ đầu mối tại TP.Hồ Chí Minh không thể hoạt động trở lại, tình trạng này sẽ còn kéo dài.

Bên cạnh đó, đại diện Sở NN-PTNT Đồng Nai đề nghị, chính quyền địa phương cần cho sớm mở lại các chợ đầu mối hoặc điểm trung chuyển hàng hoá có quy mô lớn để thúc đẩy tiêu thụ. Các cơ quan liên quan cũng cần đẩy mạnh thương mại điện tử, cung ứng lương thực thực phẩm cho các đơn vị sản xuất.

Tại tọa đàm "Kết nối cung cầu nông - thủy sản giữa các tỉnh, thành Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và TP.Hồ Chí Minh" vừa qua, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Trần Thanh Nam cho hay, chợ Bình Điền ngay tuần tới phải có buổi kết nối theo hình thức họp trực tuyến giữa hợp tác xã ở các tỉnh.

Đồng thời, tổ công tác 970 của Bộ Nông nghiệp sẽ tham gia hỗ trợ, đảm bảo chất lượng, giá cả hợp lý. Bộ đang có dự án về nâng cao chất lượng nông sản với sự hỗ trợ của Canada. Nếu chợ xây dựng được chuỗi liên kết tốt, Bộ sẽ thí điểm mô hình này tại Bình Điền.

Mới đây, Chợ đầu mối Hóc Môn đã xây dựng xong phương án mở lại điểm trung chuyển hàng hoá trong lòng chợ. Chợ đang chờ quyết định từ Thường vụ huyện ủy và sẽ mở trong 1-2 ngày tới. Ngày đầu tiên sẽ có khoảng 12 thương nhân. Việc mở lại điểm trung chuyển tại chợ này sẽ giúp nông sản được tiêu thụ tốt hơn.

Ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó giám đốc Sở Công Thương TP.Hồ Chí Minh cũng đề xuất tiếp tục triển khai kết nối với các hệ thống phân phối để có đánh giá, so sánh, tổng hợp nhu cầu thị trường. Bên cạnh đó, thành phố đã cho phép sàn thương mại điện tử cũng như doanh nghiệp kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử hoạt động trở lại. Sắp tới, shipper sẽ được hoạt động liên quận, tạo điều kiện để người dân tiếp cận hàng hóa, giải quyết đầu ra cho người dân địa phương.

Ông Phương khẳng định, 7 ngày thí điểm tại Bình Điền cho thấy lượng hàng tăng lên từng ngày, nếu ngày đầu chỉ hơn 10 tấn thì đêm 13/9 đạt hơn 100 tấn. Với kinh nghiệm triển khai thành công bước đầu ở chợ Bình Điền, có thể từ từ mở lại điểm tập kết tại các chợ khác.

Trong cùng diễn biến, vừa qua ngày 4/9 đã diễn ra toạ đàm "Tìm giải pháp tiêu thụ nông sản: Trước mắt và lâu dài", phát biểu tại tọa đàm, ông Nguyễn Minh Lâm, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Long An cho biết, tình hình tiêu thụ nông sản trên địa bàn tỉnh vẫn kiểm soát được nhưng còn nhiều khó khăn. Trong khi các hợp tác xã, tổ hợp tác có điều kiện tiêu thụ sản phẩm thì nông dân không bán được hàng, chi phí sản xuất tăng gấp 3-4 lần. Trái thanh long chủ lực của tỉnh cũng đang gặp khó khăn về đầu ra do ảnh hưởng dịch Covid-19.

Ông Trần Việt Trường, Chủ tịch UBND TP.Cần Thơ, đánh giá tình hình sản xuất, phân phối, lưu thông nông sản của Cần Thơ gặp rất nhiều khó khăn, 95% doanh nghiệp (DN) tại TP đã đóng cửa. Từ thực trạng khó khăn trong tiêu thụ nông sản, Chủ tịch UBND TP.Cần Thơ Trần Việt Trường đề nghị nên có gói hỗ trợ tài chính cho DN thủy sản. Ông Trường cũng đề nghị Tổ công tác 970 của Bộ NN-PTNT nghiên cứu tổ chức bố trí trung tâm logistics của ĐBSCL đặt tại Cần Thơ để hỗ trợ kết nối cho nông dân, DN và giữ cho chuỗi cung ứng, sản xuất không đứt gãy, duy trì hoạt động của DN và bảo đảm đời sống người dân.

Dưới góc độ DN, bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP.Hồ Chí Minh, nhìn nhận chưa bao giờ các DN trải qua nhiều khó khăn như hiện nay. Khó khăn lớn nhất không chỉ là đứt gãy chuỗi cung ứng mà khi sản xuất "3 tại chỗ" thì cũng chỉ có 30%-40% DN sản xuất, dẫn đến lượng tiêu thụ đầu ra (chủ yếu cung ứng cho TP.Hồ Chí Minh) của các tỉnh cũng bị ảnh hưởng.

Theo bà Chi, trước những khó khăn này, tất cả DN đều đồng lòng, cố gắng "chạy" hết công suất và nỗ lực giữ giá. "Chúng tôi được sự giúp đỡ của Tổ công tác 970 trong việc kết nối DN với từng hợp tác xã ở địa phương. Dù việc kết nối mua hàng trực tiếp từ vùng nguyên liệu cũng gây nên một số trở ngại so với việc mua hàng từ hệ thống thương lái trước đây nhưng đây là giải pháp thay thế trong tình huống dịch" - bà Chi nói.

Trao đổi về vấn đề tìm ra những giải pháp thiết thực nhằm thúc đẩy tiêu thụ nông sản, ông Huỳnh Ngọc Huy, Chủ tịch HĐQT LienVietPostBank, khẳng định ngay từ khi dịch Covid-19 bùng phát, ngân hàng này đã "bơm" vốn cho nhiều DN thu mua lúa gạo, giảm lãi vay cho nông dân và DN ảnh hưởng do dịch Covid-19, đồng thời cơ cấu lại nợ. Cũng theo ông Huy, trước nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng nông nghiệp, Ngân hàng Nhà nước đã quyết liệt chỉ đạo các ngân hàng bơm vốn cho ĐBSCL trong vụ mua lúa gạo và các ngân hàng đang triển khai. Đây là chỉ đạo rất kịp thời nhằm khai thông thế bế tắc cho tiêu thụ nông sản.

Chuyên gia nông nghiệp Nguyễn Lân Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Mắc ca Việt Nam, kiến nghị nhiều giải pháp, trong đó có việc chính quyền địa phương và nông dân nên tìm đối tượng canh tác (cây trồng, vật nuôi) ít bị ảnh hưởng bởi điều kiện khách quan để giảm thiểu rủi ro. Cây mắc ca có thể là một lựa chọn bởi đầu ra lớn và việc chế biến, vận chuyển dễ. 

Trong khi đó, theo ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, thành viên Tổ công tác 970, hiện có quá nhiều vướng mắc phát sinh khi 19 tỉnh, thành phía Nam thực hiện Chỉ thị 16. Trong đó có phần nguyên nhân do sự liên kết lỏng lẻo trong chuỗi sản xuất nông nghiệp. Cùng quan điểm này, bà Lý Kim Chi chỉ ra sự gắn kết rời rạc giữa các đơn vị sản xuất, thu mua với nông dân và hợp tác xã và cần có giải pháp căn cơ. "Chúng tôi xin cơ chế lãi suất và thời gian để DN có thể mạnh dạn đầu tư một kho lạnh quốc gia nhằm giải quyết câu chuyện dự trữ hàng hóa nông sản, giảm thiểu tổn thất do những biến cố bất ngờ ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng" - bà Chi nêu.

Phát biểu tại buổi tọa đàm, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan đánh giá cao nỗ lực của các địa phương, DN trong thời gian qua, đồng thời cũng chỉ rõ những hạn chế, bất cập trong tiêu thụ nông sản do tư duy cắt khúc trong quản lý. Theo ông Hoan, phải khắc phục tư duy này thì ngành nông nghiệp mới có thể giảm thiểu được các rủi ro, bất trắc. "Nông nghiệp Việt Nam sẽ khó phát triển nếu nông dân vẫn mang tư duy mùa vụ, DN tư duy thương vụ và chính quyền tư duy nhiệm kỳ. Cả DN, nông dân lẫn ngành NN-PTNT phải thay đổi. Khi nào tam giác phát triển là nhà nước - thị trường - xã hội có 3 đỉnh hội tụ vào nhau, khoảng giao thoa càng lớn thì ngành nông nghiệp mới bớt rủi ro", Bộ trưởng Lê Minh Hoan phân tích.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, Bộ NN-PTNT đã giao Tổ công tác 970 hình thành các ngành hàng đúng nghĩa để dần kết nối các hiệp hội, hợp tác xã, nông dân. Dịch Covid-19 là dịp để thử thách tư duy liên kết vùng của 13 tỉnh, thành ĐBSCL. Bộ NN-PTNT sẽ kiến nghị Chính phủ có nghị quyết về ĐBSCL, trong đó nhấn mạnh tính liên kết vùng. 

Diệu Hương (T/h)