Ngành bao bì, cao su và nhựa đứng trước thách thức phát triển xanh bền vững

Tăng trưởng đi cùng những thách thức

Trong những năm qua, ngành cao su, nhựa Việt Nam đã đạt được những thành tựu kinh tế đáng khích lệ. Theo số liệu thống kê, doanh thu của ngành nhựa đạt khoảng 25 tỷ USD mỗi năm với tốc độ tăng trưởng trung bình từ 10-12%, trong khi ngành cao su xuất khẩu đạt trung bình 3,5 tỷ USD/năm. Những con số này không chỉ khẳng định vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế mà còn cho thấy sự tin tưởng của các đối tác, khách hàng và nhà đầu tư vào tiềm năng phát triển của ngành công nghiệp này.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu kinh tế, ngành cao su, nhựa cũng đang phải đối mặt với những vấn đề môi trường nghiêm trọng. Việc tiêu thụ nhựa gia tăng đã dẫn đến khối lượng rác thải nhựa dồn tích, gây áp lực lớn cho hệ thống thu gom và xử lý rác thải. Nhu cầu tái chế, xử lý và giảm thiểu tác động môi trường của các sản phẩm cao su, nhựa trở thành bài toán cấp bách cần được giải quyết ngay từ gốc.

Chuyển đổi xanh, sử dụng vật liệu tái chế là xu hướng tất yếu, tác động đến ngành nhựa, cao su và bao bì. Ảnh minh họa

Theo ông Trần Việt Anh - Chủ tịch Hiệp hội Tái chế Chất thải Việt Nam (VWRA), “Đây chính là lúc cần sự chung tay của tất cả các bên để hướng tới một ngành công nghiệp xanh, tuần hoàn và có trách nhiệm hơn.”

Bên cạnh đó, bao bì – một mảng quan trọng của ngành cao su, nhựa cũng đang chứng kiến quá trình chuyển dịch mạnh mẽ. Theo báo cáo từ Công ty nghiên cứu thị trường Mordor Intelligence, thị trường bao bì giấy tại Việt Nam dự báo sẽ đạt 4,14 tỷ USD vào năm 2029 với tốc độ tăng trưởng kép hằng năm (CAGR) đạt 9,73% trong giai đoạn 2024-2029.

Ngược lại, phân khúc bao bì nhựa dự kiến đạt sản lượng 15,09 triệu tấn vào năm 2028 với CAGR 8,44%. Những số liệu này cho thấy rõ xu hướng chuyển sang các giải pháp bao bì thân thiện với môi trường nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

Tuy nhiên, thách thức vẫn còn tồn tại khi các doanh nghiệp sản xuất bao bì sinh học phải đối mặt với vấn đề chi phí sản xuất cao – thường từ 10-30% so với sản phẩm thông thường. Các doanh nghiệp đang tìm cách giải quyết bài toán này thông qua cải tiến công nghệ sản xuất, đào tạo lại kỹ thuật cho lao động và đầu tư vào máy móc hiện đại để đảm bảo sản phẩm xanh không chỉ thân thiện với môi trường mà còn cạnh tranh về giá thành trên thị trường.

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, các chuyên gia dự báo rằng ngành cao su, nhựa sẽ tiếp tục tăng trưởng tốt trong những năm tới. Nhiều doanh nghiệp dự kiến sẽ nhận được lợi thế từ việc chuyển dịch sản xuất từ các quốc gia khác sang Việt Nam nhờ các hiệp định thương mại tự do (FTA) đang được ký kết. Điều này không chỉ giúp tăng cường doanh số xuất khẩu mà còn tạo đà cho sự đổi mới, cải tiến quy trình sản xuất theo hướng bền vững và thân thiện với môi trường.

Hướng tới phát triển bền vững

Để đối phó với những thách thức môi trường, ngành cao su, nhựa không chỉ dừng lại ở tăng trưởng kinh tế mà còn chú trọng đầu tư vào các giải pháp công nghệ và chính sách nhằm hướng tới phát triển bền vững. Một trong những cơ chế được đề cập nhiều là Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR).

Theo ông Trần Việt Anh, “Việc thực hiện tốt EPR sẽ giúp ngành cao su, nhựa giảm thiểu tác động môi trường, đồng thời mở ra nhiều cơ hội cho lĩnh vực tái chế phát triển mạnh mẽ hơn.” Cơ chế này buộc các doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm đối với vòng đời sản phẩm của mình từ khâu sản xuất, thu gom đến xử lý và tái chế.

Các doanh nghiệp trong ngành đã và đang tích cực chuyển đổi công nghệ để đáp ứng yêu cầu của một nền kinh tế xanh. Một ví dụ điển hình là sự đầu tư vào sản xuất bao bì sinh học. Với nhận thức ngày càng cao về bảo vệ môi trường và sự hỗ trợ của các chính sách ưu đãi từ Nhà nước, bao bì sinh học đã trở thành lựa chọn ưu tiên của nhiều doanh nghiệp. Bà Phạm Thị Mỹ Duyên - Đại diện Công ty TNHH sản xuất dịch vụ Minh Phát cho biết, doanh nghiệp của bà đã đầu tư sản xuất túi tinh bột – loại túi phân hủy 100% thành CO2, nước và mùn hữu cơ sau khi sử dụng. “Quy trình sản xuất bao bì xanh khác hoàn toàn so với quy trình sản xuất túi nhựa thông thường. Do đó, doanh nghiệp phải cải thiện máy móc, đồng thời đào tạo lại kỹ thuật cho lao động và tìm cách bảo quản thành phẩm tới tay người dùng”, bà Duyên chia sẻ.

Đại diện Nestlé cho biết, doanh nghiệp đã chuyển đổi từ ống hút nhựa sang ống hút giấy – mặc dù chi phí của ống hút giấy cao gấp 3 lần so với ống hút nhựa. Tương tự, Công ty Lamipak sắp giới thiệu các loại hộp sữa không tráng nhôm, giúp hộp sữa dễ dàng tái chế gấp nhiều lần so với hộp sữa thông thường. Các giải pháp này không chỉ góp phần giảm thiểu tác động môi trường mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh khi người tiêu dùng ngày càng quan tâm tới mẫu mã và tính an toàn của bao bì sản phẩm.

Ngoài ra, sự hợp tác giữa các ngành công nghiệp cũng đóng vai trò then chốt trong quá trình chuyển đổi xanh. Ông Nguyễn Văn Việt - Chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước Giải khát Việt Nam (VBA) cho rằng, ngành bao bì và cao su, nhựa đã và đang đóng vai trò “cánh tay” hỗ trợ quan trọng cho ngành đồ uống, góp phần bảo vệ, vận chuyển và phân phối hàng hóa một cách hiệu quả. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các ngành không chỉ giúp giải quyết các bài toán về rác thải và tái chế mà còn thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn, tạo ra giá trị kinh tế bền vững.

Song song với đó, các doanh nghiệp cũng đang chú trọng nghiên cứu và phát triển (R&D) nhằm cải tiến công nghệ sản xuất. Ông Lý Hoàng Hải - Tổng Giám đốc Công ty TNHH Eurofins Sắc Ký Hải Đăng nhấn mạnh rằng, bên cạnh việc đảm bảo chất lượng sản phẩm, các doanh nghiệp cần đầu tư vào đổi mới công nghệ để sử dụng nguyên liệu xanh, nguyên liệu tái tạo và áp dụng các giải pháp sản xuất tiên tiến. Sự đầu tư này không chỉ giúp giảm thiểu tác động môi trường mà còn tạo ra sản phẩm có mẫu mã đẹp, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn và bảo vệ môi trường.

Từ góc nhìn chính sách, Nhà nước Việt Nam đang đặt ra những mục tiêu lớn về phát triển bền vững. Một trong những mục tiêu then chốt là đến năm 2025, Việt Nam sẽ sử dụng 100% bao bì thân thiện với môi trường. Mặc dù con đường thực hiện mục tiêu này gặp không ít thách thức, từ chi phí đầu tư cho đến vấn đề nguồn cung nguyên liệu, sự chung tay của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp, giúp ngành cao su – nhựa chuyển mình theo hướng xanh và bền vững.

Các chính sách ưu đãi và hỗ trợ của Nhà nước cũng góp phần tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh. Việc ban hành các quy định mới về bảo vệ môi trường, giảm thiểu rác thải nhựa và thúc đẩy hệ thống tái chế là minh chứng rõ ràng cho cam kết của Chính phủ đối với một nền kinh tế tuần hoàn và bền vững. Đồng thời, các hiệp hội ngành cũng đang tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng cho cán bộ quản lý, kỹ thuật viên trong doanh nghiệp.

Trước sự biến đổi của thị trường và yêu cầu ngày càng khắt khe của người tiêu dùng về các sản phẩm “xanh”, triển vọng của ngành cao su, nhựa Việt Nam vẫn rất khả quan. Nhờ vào sự cải tiến công nghệ, chính sách hỗ trợ từ Nhà nước và tinh thần đổi mới sáng tạo của các doanh nghiệp, ngành công nghiệp này không chỉ tiếp tục đóng góp vào tăng trưởng kinh tế mà còn trở thành tấm gương điển hình về phát triển xanh, bền vững ở khu vực Đông Nam Á.

Duy Trinh (t/h)