Ngăn chặn ô nhiễm môi trường từ các cơ sở chế biến thủy sản quy mô nhỏ

Hải Phòng hiện có 156 cơ sở sơ chế, chế biến sản phẩm nông sản, thủy sản và muối. Trong số đó có 60 cơ sở sơ chế, chế biến thủy sản. Các cơ sở chế biến chủ yếu quy mô nhỏ lẻ (hộ gia đình), quy trình sản xuất đơn giản, trang thiết bị còn thiếu, trình độ công nghệ chế biến chưa cao, sản phẩm xuất khẩu không đáng kể. 

Theo ông Nguyễn Ngọc Tuất, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn thành phố Hải Phòng, nguy cơ gây ô nhiễm môi trường đối với đa số cơ sở chế biến nông lâm thủy sản trên địa bàn thành phố không lớn do quy mô, sản lượng nhỏ. Nhưng về lâu dài việc tích tụ chất thải của các cơ sở sẽ dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường nếu không có biện pháp thu gom, xử lý chất thải phù hợp, theo đúng quy định.

Tỉnh Thanh Hóa cũng có 22 doanh nghiệp chuyên chế biến, kinh doanh thủy sản với tổng công suất khoảng 170 nghìn tấn nguyên liệu/năm. Trong số đó có 6 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu. Hầu hết cơ sở, doanh nghiệp đã lập hồ sơ, thủ tục về môi trường; đã thực hiện các biện pháp giảm thiểu tác động theo nội dung cam kết trong hồ sơ, thủ tục về môi trường. 

Tuy nhiên, vẫn còn một số cơ sở chưa thực hiện đúng, đủ các biện pháp bảo vệ môi trường, chưa đầu tư xây dựng đồng bộ hoặc có xây dựng nhưng không đúng tiêu chuẩn, công suất xử lý, không vận hành thường xuyên, chất thải chưa được thu gom và xử lý triệt để trước khi ra môi trường.

Tình trạng ô nhiễm môi trường ở các cơ sở sản xuất, kinh doanh vẫn còn diễn ra; vẫn còn coi trọng lợi ích trước mắt về kinh tế mà xem nhẹ công tác bảo vệ môi trường, chưa đầu tư hoàn chỉnh công trình xử lý môi trường. Nhiều cơ sở chế biến thủy, hải sản nằm trong khu dân cư gây ô nhiễm chưa được giải quyết triệt để, trong đó có các cơ sở chế biến thủy, hải sản. Nguyên nhân là do ý thức chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường của một số cơ sở, doanh nghiệp còn kém, vì chạy theo lợi nhuận mà chưa chú ý đến công tác xử lý chất thải. Các cơ sở sản xuất công nghiệp hầu hết có quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu thiếu nguồn vốn để đầu tư, cải tạo trang thiết bị hoặc thay đổi công nghệ hiện đại, thân thiện với môi trường.

Việc kiểm soát cơ sở gây ô nhiễm môi trường chưa thường xuyên. Công tác thanh tra, kiểm tra chỉ được thực hiện 1 lần/năm theo quy định. Trước khi kiểm tra phải thông báo kế hoạch làm việc đến cơ sở và các thành phần có liên quan nên cơ sở, doanh nghiệp thường chủ động, có tính chất đối phó với đoàn thanh, kiểm tra. 

Ông Nguyễn Công Thành, Viện Nghiên cứu Hải sản xác định trọng tâm của phát sinh ô nhiễm trong chế biến thủy sản là vấn đề nước thải. Qua điều tra cho thấy, tỷ lệ cơ sở chế biến thủy sản có hệ thống xử lý nước thải đến nay còn thấp so với yêu cầu. Do nhiều nguyên nhân chất lượng nước sau khi xử lý của một số hệ thống xử lý nước thải chưa đạt tiêu chuẩn môi trường. Nhằm hỗ trợ, tư vấn cho doanh nghiệp về công nghệ xử lý nước thải, đơn vị đã tiến hành khảo sát hiệu quả xử lý các thành phần ô nhiễm trong nước thải chế biến thủy sản bằng một số mô hình thực nghiệm.

Theo ông Nguyễn Công Thành, mô hình quản lý tổng hợp môi trường đối với làng nghề chế biến hải sản truyền thống được xây dựng trên cơ sở khắc phục, bổ sung những tồn tại, hạn chế trong quản lý, bảo vệ môi trường đang thực hiện tại làng nghề. Theo đó, nâng cao vai trò của trưởng thôn, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã kết hợp cùng cán bộ chuyên môn tài nguyên môi trường, các ngành của xã và tổ cán bộ chuyên môn vệ sinh môi trường thôn gắn kết với hộ gia đình.

Hiện Viện Nghiên cứu Hải sản đang áp dụng mô hình quản lý tổng hợp môi trường tại làng nghề chế biến hải sản khô xã Gio Việt, Gio Linh (Quảng Trị); làng nghề chế biến nước mắm xã Phong Hải, Phong Điền, (Thừa Thiên Huế)...

Ông Nguyễn Công Thành đề xuất cần định kỳ đánh giá thực trạng trong quản lý, bảo vệ môi trường, đánh giá nguồn và lượng thải trong chế biến thủy sản. Đồng thời, xây dựng, hướng dẫn và nhân rộng thực hiện giải pháp quản lý, biện pháp kỹ thuật bảo vệ môi trường trong các làng nghề chế biến thủy sản, cơ sở chế biến quy mô nhỏ phục vụ hoàn thành tiêu chí nông thôn mới, an toàn thực phẩm. Có các nghiên cứu xây dựng, áp dụng và hỗ trợ cơ sở chế biến thủy sản giảm thiểu nguồn thải, công nghệ xử lý tiên tiến, tăng hiệu quả xử lý, giảm chi phí và thân thiện với môi trường.

Theo bà Nguyễn Thị Phương Dung, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ và Hợp tác Quốc tế, Cục Thủy sản, nhằm kiểm soát, ngăn ngừa ô nhiễm trong các hoạt động thủy sản; phòng ngừa và giải quyết các sự cố môi trường…, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án Bảo vệ Môi trường trong hoạt động thủy sản giai đoạn 2021-2030. Đến năm 2030, nguồn ô nhiễm, chất thải từ các hoạt động thủy sản được điều tra, đánh giá, quản lý và kiểm soát; chấm dứt việc sử dụng các loại hóa chất độc hại trong nuôi trồng thủy sản gây ô nhiễm nguồn nước và làm suy giảm đa dạng sinh học...

Khánh Mai (t/h)