Xuất khẩu sang EU - doanh nghiệp cần chủ động xây dựng tiêu chuẩn, sẵn sàng cho chuyển đổi xanh

Phải quan tâm đến vấn đề phát triển bền vững

Tại Tọa đàm “Chuyển đổi xanh - yêu cầu cấp thiết của doanh nghiệp xuất khẩu sang EU” tổ chức ngày 19/9/2023 tại Hà Nội, các diễn giả cho biết, từ năm thứ ba trong lộ trình thực thi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam- EU (EVFTA), những lợi thế và kết quả xuất khẩu đã phần nào ảnh hưởng bởi EU đang áp dụng nhiều hơn tiêu chuẩn cao, gia tăng yêu cầu về chất lượng đặc biệt trong lĩnh vực môi trường, phát triển bền vững với hàng hóa nhập khẩu gọi chung là “tiêu chuẩn xanh”.

Do đó, để xuất khẩu bền vững, doanh nghiệp Việt Nam buộc phải đổi sang phát triển sản xuất xanh, ứng dụng công nghệ tiêu chuẩn cao để đảm bảo cung cấp sản phẩm xanh, sạch, đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, môi trường của EU và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng bền vững của thị trường này.

Nhận định về vấn đề này, ông Ngô Chung Khanh- Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) nhấn mạnh, doanh nghiệp muốn xuất khẩu sang EU một cách bền vững cần hết sức quan tâm đến vấn đề phát triển vững. Ông cho biết, phát triển bền vững là chương nằm trong Hiệp định EVFTA và đề cập tới hai lĩnh vực là môi trường và lao động. Về môi trường, Hiệp định EVFTA đề cập đến bốn khía cạnh chính gồm biến đổi khí hậu; đa dạng sinh học; quản lý rừng bền vững và thương mại lâm sản; quản lý phát triển, bảo tồn các sinh vật biển và nuôi trồng thủy sản.

Cũng theo ông Ngô Chung Khanh, EVFTA là một hiệp định thiên nhiều về phát triển bền vững, các doanh nghiệp muốn xuất khẩu sang EU một cách bền vững cần hết sức quan tâm đến vấn đề phát triển vững, môi trường và lao động.

Đối với cơ chế thực thi, EVFTA cũng là hiệp định đầu tiên có cơ chế thực thi khá rõ ràng. Hai bên đồng ý thiết lập một ủy ban về phát triển bền vững. Cùng đó, đại diện của Chính phủ, cơ quan quản lý hai bên thường xuyên hàng năm hoặc định kỳ gặp gỡ để rà soát tiến trình thực thi; trong đó, nêu ra những kinh nghiệm cũng như vấn đề cần xử lý. Ngoài ra, EU sẽ có những quy định về môi trường hay vấn đề lao động. Chẳng hạn như cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) hay những vấn đề liên quan đến chống phá rừng và sắp tới là đạo luật chuỗi cung ứng.

Theo đó, các quy định thông thường không đánh vào nhà xuất khẩu mà chủ yếu vào nhà nhập khẩu, tức là chính đánh vào các chủ thể của EU. Đặc biệt, các chủ thể này phải có trách nhiệm quản lý chuỗi cung ứng của mình để đảm bảo yêu cầu do EU đặt ra.

Ông Ngô Chung Khanh cũng lưu ý doanh nghiệp, hiện nay xu hướng người tiêu dùng EU càng ngày càng quan tâm đến việc làm ra sản phẩm có ảnh hưởng đến môi trường và bền vững hay không, đối xử người lao động như thế nào…

Doanh nghiệp phải thẩm thấu, chủ động chuyển đổi xanh

Bà Nguyễn Hồng Loan- Chuyên gia Dự án Hỗ trợ kỹ thuật về đánh giá tác động của CBAM cho hay, EU vốn là thị trường có tiêu chuẩn liên quan đến môi trường rất cao và quy định của EU với sản phẩm trong nước liên quan đến môi trường đã được quy định rất sớm, từ những năm 1987.

Tuy nhiên, gần đây, các quy định này được quy định chặt chẽ hơn, tăng tốc hơn, bắt đầu từ việc EU phê duyệt Thỏa thuận xanh với mục tiêu giảm 55% phát thải khí nhà kính vào năm 2030 so với năm 1990 và hướng tới mục tiêu rất tham vọng là đạt được phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Cùng với quy định này, EU còn đưa ra các đề xuất khác nhau, toàn diện trong tất cả lĩnh vực để đảm bảo đạt được mục tiêu bao trùm tất cả lĩnh vực từ nông, lâm nghiệp, thủy sản, giao thông vận tải, hàng không. Do đó, khi áp dụng với hàng hóa EU sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi cung ứng với sản phẩm xuất khẩu sang EU như của Việt Nam.

Đặc biệt, quy định gần đây được phê duyệt vào tháng 5/2003 và chính thức có hiệu lực từ ngày mùng 1/10 năm nay là CBAM của EU đã đưa định giá carbon của EU để áp với các sản phẩm xuất khẩu. Thế nhưng, EU cũng đưa ra lộ trình để doanh nghiệp có thời gian chuyển tiếp từ nay đến năm 2026 và tỉ lệ phải chi trả chứng chỉ CBAM cũng sẽ tăng dần từ năm 2026 đến năm 2034.

“Đối với doanh nghiệp, trước đây các tiêu chuẩn này có thể được áp dụng nhỏ lẻ và mang tính chất tự nguyện, bây giờ doanh nghiệp Việt Nam khi xuất khẩu sang Châu Âu sẽ phải mang tính chất bắt buộc hơn" - bà Nguyễn Hồng Loan nói.

Nhấn mạnh các tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững của EU là xu thế chung tất yếu, bà Nguyễn Thị Thu Trang- Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập- Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, những tiêu chuẩn xanh hay bền vững của EU sẽ bao trùm tất cả sản phẩm được xem là thế mạnh của Việt Nam khi xuất khẩu vào thị trường EU như: nông thủy sản, đồ gỗ, dệt may, da giày… Vì vậy, số lượng, phạm vi doanh nghiệp và hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam bị ảnh hưởng rất lớn.

“Việc tuân thủ tiêu chuẩn xanh hay các yêu cầu về phát triển bền vững của EU là xu thế chung và nếu như hàng hóa của Việt Nam tuân thủ, thực hiện được những yêu cầu đó thì chúng ta có nhiều cơ hội hơn để tận dụng ưu đãi thuế quan từ EVFTA”- bà Nguyễn Thị Thu Trang khẳng định.

Đây cũng là thách thức với doanh nghiệp trong nước bởi tiêu chuẩn này không phải đặt ra, sau đó tuân thủ là xong mà đây là một chuỗi thay đổi và xanh dần, bền vững dần. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp muốn tuân thủ phải thường xuyên theo dõi mới đảm bảo được. Cuối cùng, việc thích ứng với những tiêu chuẩn này đòi hỏi nỗ lực, nhận thức và chi phí rất lớn với doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi xanh của EU là một quá trình theo lộ trình từng bước và có thời gian để cho các doanh nghiệp của EU cũng như nhà cung cấp của EU là các nhà sản xuất, xuất khẩu Việt Nam có thể thích ứng dần dần.

Thực tế hiện nay, nhiều ngành của Việt Nam đã, đang thực hiện quy định của EU liên quan đến xanh bền vững, chẳng hạn như việc giảm sử dụng phân bón hóa học là những chất có thể gây hại cho đất và giảm lượng tồn dư thuốc kháng sinh cho phép trong các sản phẩm hàng hóa...

Theo một khảo sát trong tháng 8/2023 của VCCI, các doanh nghiệp Việt Nam đã bắt đầu quan tâm đến vấn đề chuyển đổi xanh. Gần 70% doanh nghiệp Việt Nam đã biết về chương trình từ nông trại đến bàn ăn của EU trong chiến lược xanh áp dụng đối với sản phẩm nông sản thực phẩm, hay đến gần 80% doanh nghiệp có liên quan biết đến luật chống phá rừng của EU. Chiến lược dệt may có khoảng gần 60% doanh nghiệp…

Khẳng định muốn tham gia vào thị trường toàn cầu, muốn nâng cao giá trị, chúng ta phải có phát triển bền vững. ông Ngô Chung Khanh nêu quan điểm: “Chúng ta đã tham gia những hiệp định FTA thế hệ mới, đó là CPTPP, EVFTA, UKVFTA, những hiệp định này đã đưa chúng ta tới một tầm tiêu chuẩn cao về vấn đề phát triển bền vững, và thời gian qua, chúng ta trong đã, đang thực hiện rất tốt, nhưng quan trọng nhất trong thực hiện phát triển bền vững là phải có sự thẩm thấu của doanh nghiệp".

Đồng tình với nhận định của ông Ngô Chung Khanh, bà Nguyễn Hồng Loan khuyến nghị doanh nghiệp nên chủ động xây dựng các tiêu chuẩn liên quan đến môi trường, quản trị và xã hội của mình để có thể chuẩn bị sẵn sàng cho việc chuyển đổi xanh theo yêu cầu của thị trường.

 Lê Kim Liên