Net zero - bước quan trọng hướng tới tương lai bền vững

Hội nghị COP27 tổ chức tại Sharm El-Sheikh, Ai Cập với sự tham dự của các phái đoàn đến từ gần 200 nước, hơn 120 nguyên thủ quốc gia và hơn 40.000 đại biểu khác. Đây là Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu có số lượng người tham gia đông đảo nhất từ trước đến nay.

Hội nghị COP27 là tiến trình tiếp nối COP26, nhằm hiện thực hóa cam kết của các nguyên thủ quốc gia và tăng cường hợp tác giữa các bên, cùng nhau thúc đẩy nỗ lực toàn cầu nhằm thực hiện cam kết đối phó với khủng hoảng khí hậu, năng lượng đang diễn ra rất phức tạp.

Tại Hội nghị này, Tổ chức Tiêu chuẩn hoá quốc tế (ISO) đã đưa ra các nguyên tắc hướng dẫn để đạt mức không khí thải ròng. Những nguyên tắc này cung cấp lộ trình cho các tổ chức, bao gồm cả doanh nghiệp trên hành trình hướng tới mức phát thải khí nhà kính bằng không. Hướng dẫn về net zero cung cấp các định nghĩa chung, nguyên tắc cấp cao và hướng dẫn hữu ích để đạt được net zero vào năm 2050. Hướng dẫn này cũng giúp các thực thể đưa ra tuyên bố đáng tin cậy và phát triển các báo cáo nhất quán về lượng phát thải, giảm thiểu và loại bỏ.

Các yếu tố chính bao gồm:

Giảm phát thải: Giảm phát thải tại nguồn là cách hiệu quả nhất để đạt mức zero ròng. Ví dụ về các biện pháp giảm phát thải bao gồm cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng, chuyển sang các nguồn năng lượng tái tạo và sản phẩm có hàm lượng carbon thấp cũng như đổi mới các quy trình để giảm chất thải.

Bù đắp carbon: Đối với lượng khí thải không thể loại bỏ, bù đắp carbon là một giải pháp hợp lý. Điều này liên quan đến việc đầu tư vào tín chỉ carbon từ các dự án loại bỏ hoặc giảm lượng khí nhà kính trong khí quyển.

Tính minh bạch và trách nhiệm giải trình: Việc giám sát và báo cáo thường xuyên về phát thải khí nhà kính là rất quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Điều này cũng giúp doanh nghiệp xác định các lĩnh vực cần cải thiện và theo dõi tiến trình hướng tới mục tiêu không có lưới của họ.

Sự tham gia của các bên liên quan: Sự tham gia của các bên liên quan – nhân viên, khách hàng, nhà đầu tư và cộng đồng rộng lớn hơn – là chìa khóa để thực hiện thành công các chiến lược không phát thải ròng. Điều này thúc đẩy văn hóa bền vững và thúc đẩy hành động tập thể hướng tới giảm phát thải.

Công bằng và công bằng: Nguyên tắc Net Zero phù hợp với Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc. Hành động vì khí hậu có tính đến gánh nặng của biến đổi khí hậu và đảm bảo rằng chi phí và cơ hội được chia sẻ một cách công bằng, bảo vệ quyền của những người dễ bị tổn thương nhất.

Theo cơ quan Tiêu chuẩn hoá quốc tế “Net zero” là công cụ mạnh nhất của thế giới chống lại khủng hoảng khí hậu. Việc chuyển đổi sang mức phát thải ròng bằng 0 (Net zero) là giải pháp hiệu quả không chỉ mang lại lợi ích về môi trường mà còn mang lại lợi ích về kinh tế, xã hội và sức khỏe. Nếu không hành động nhanh chóng và dứt khoát thì nguy cơ gây ra biến đổi khí hậu rất thảm khốc, bao gồm các hiện tượng thời tiết cực đoan, mực nước biển dâng, mất đa dạng sinh học, gián đoạn nguồn cung cấp thực phẩm và nước. Những lý do chính cho việc đặt mục tiêu phát thải ròng bằng 0, gồm: Giải quyết khủng hoảng khí hậu; Bảo vệ sức khỏe con người; Thúc đẩy đổi mới và tăng trưởng kinh tế; Tăng cường an ninh năng lượng; Bảo tồn hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Net zero là gì?

Net-zero (mức phát thải ròng bằng 0) được định nghĩa trên website Net-zero Climate là “trạng thái cân bằng giữa lượng khí nhà kính đi vào khí quyển và lượng khí được đào thải”.

Theo Hướng dẫn của ISO (IWA 42:2022) thì net - zero là “tình trạng trong đó lượng phát thải khí nhà kính dư thừa (GHG - Greenhouse gas) do con người gây ra được cân bằng bằng việc loại bỏ do con người thực hiện trong một khoảng thời gian xác định và trong ranh giới xác định”. Để đạt được sự cân bằng này là một quá trình phức tạp, liên quan đến giảm phát thải, bù đắp và công nghệ đổi mới.

Việc chuyển sang một thế giới không phát thải có thể đạt được bằng cách giảm phát thải tại nguồn và cân bằng lượng phát thải dư thông qua việc loại bỏ carbon dioxide. Giảm phát thải là quá trình cắt giảm trực tiếp lượng phát thải của tất cả loại khí nhà kính (CO2 và các loại khí nhà kính khác bao gồm metan (CH4), oxit nitơ (N2O) và hydrofluorocarbons, những chất có xu hướng giữ nhiệt nhiều hơn carbon dioxide).

Loại bỏ carbon dioxide liên quan đến việc đầu tư vào “bồn chứa carbon” - ví dụ: trồng cây, quản lý carbon trong đất, than sinh học, thu hồi và lưu trữ carbon trực tiếp trong không khí để hấp thụ CO2 từ khí quyển. Việc bù đắp liên quan đến việc một tổ chức mua tín dụng carbon được tạo ra từ các dự án tăng cường loại bỏ hoặc giảm phát thải do một tổ chức khác thực hiện, để vô hiệu hóa lượng khí thải carbon còn sót lại của tổ chức đó.

Khi các doanh nghiệp nói rằng họ “trung hòa carbon”, điều đó có nghĩa họ đã ước tính lượng khí thải carbon của mình, thực hiện các bước để giảm lượng khí thải này bằng cách giảm lượng khí thải GHG và tăng cường loại bỏ, sau đó bù đắp lượng khí thải còn lại. Khi các doanh nghiệp nói về “net zero”, họ đang đề cập đến mục tiêu trong tương lai mà họ dự định giảm lượng khí thải GHG và tăng cường loại bỏ carbon dioxide càng nhiều càng tốt, đồng thời bù đắp lượng khí thải carbon còn lại bằng cách sử dụng tín chỉ carbon từ các dự án bể chứa carbon.

Chuyển đổi sang thế giới phát thải ròng bằng 0 là một trong những thách thức lớn nhất mà loài người phải đối mặt. Nó đòi hỏi sự chuyển đổi hoàn toàn về cách thức chúng ta sản xuất, tiêu thụ và vận chuyển. Hành động hướng tới mức việc giảm phát thải trên toàn chuỗi giá trị, những thay đổi mang tính hệ thống giữa các ngành nhằm loại bỏ CO2. Các doanh nghiệp phải có trách nhiệm giảm lượng khí thải và theo đuổi tính trung hòa của carbon thông qua đầu tư năng lượng tái tạo, sử dụng năng lượng hiệu quả hoặc dùng các công nghệ carbon thấp.

Hướng dẫn của ISO về Net Zero

Năm 2022, ISO đã công bố Hướng dẫn số 42/2022 về Net zero (IWA 42:2022 Net zero guidelines), đây là tài liệu hướng dẫn về các nguyên tắc và các khuyến nghị nhằm tạo điều kiện cho một cách tiếp cận chung, toàn cầu nhằm đạt được mức phát thải ròng bằng 0 thông qua việc điều chỉnh các sáng kiến tự nguyện và áp dụng tiêu chuẩn, chính sách cũng như quy định quốc gia và quốc tế.

Tài liệu này cung cấp cho các tổ chức quản trị và tổ chức khác để đóng góp hiệu quả vào các nỗ lực toàn cầu nhằm hạn chế sự nóng lên ở mức 1,5°C bằng cách đạt được mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Tài liệu này cung cấp hướng dẫn về đóng góp chung và công bằng, đồng thời công nhận khả năng của các tổ chức cá nhân trong việc góp phần đạt được phát thải ròng bằng 0 ròng toàn cầu. Tài liệu này khi được sử dụng kết hợp với các lộ trình dựa trên khoa học hiện hành sẽ cung cấp hướng dẫn cho các tổ chức đang tìm cách thiết lập các chiến lược khí hậu mạnh mẽ.

Hướng dẫn cũng đưa ra các thuật ngữ, định nghĩa chung, hướng dẫn và khuyến nghị cụ thể về: Nguyên tắc hướng dẫn về số không ròng cho tất cả tổ chức; kết hợp số không ròng vào các chiến lược và chính sách; số 0 ròng có ý nghĩa gì ở các cấp độ khác nhau và đối với các loại hình tổ chức khác nhau; thiết lập và điều chỉnh các mục tiêu tạm thời và dài hạn dựa trên sự công bằng, kiến thức khoa học mới nhất, bằng chứng, nghiên cứu và thực hành tốt đã được thống nhất; hành động cần thực hiện để đạt được các mục tiêu này; giảm phát thải khí nhà kính trong chuỗi giá trị; bảo vệ và phục hồi thiên nhiên; tránh phát thải và các đóng góp khác cho khí hậu ngoài chuỗi giá trị; loại bỏ; bù đắp; tín dụng; khiếu nại; giám sát, đo lường và sử dụng các chỉ số phù hợp và nhất quán; công bằng, trao quyền, chia sẻ công bằng và tác động rộng hơn; báo cáo minh bạch và truyền thông hiệu quả.

Tài liệu này nhằm mục đích điều chỉnh các phương pháp tiếp cận theo lãnh thổ để đạt được mức thải ròng bằng 0 (ví dụ: theo quốc gia, khu vực, thành phố) và cách tiếp cận chuỗi giá trị của các tổ chức. Tài liệu này nhằm mục đích tạo điều kiện và hỗ trợ tất cả tổ chức, bao gồm các tổ chức quản trị phát triển chính sách, khuôn khổ, tiêu chuẩn hoặc các sáng kiến khác về net zero để người khác sử dụng.

Tài liệu này nhằm mục đích bổ sung cho các sáng kiến tự nguyện và tạo điều kiện thuận lợi cho sự liên kết, để bất kỳ tổ chức nào muốn thực hiện hoặc hỗ trợ yêu cầu về mức thải ròng bằng 0 đều có cách tiếp cận tương tự bất kể sáng kiến đó có liên quan đến sáng kiến nào.

Ngoài ra, nguyên tắc Net Zero giúp mang lại sự rõ ràng và cũng chỉ ra các tiêu chuẩn khác hỗ trợ việc xác minh, định lượng GHG. Hướng dẫn này ngoài việc bổ sung một cách hữu ích cho bộ tiêu chuẩn môi trường ISO 14000, chúng còn đóng vai trò là tài liệu tham khảo để các tổ chức đặt ra các mục tiêu không bằng 0 bằng cách giúp điều chỉnh các nỗ lực hiện có. Nguyên tắc Net Zero cũng cho phép một cách tiếp cận nhất quán hơn để phát triển các sáng kiến và sản phẩm chuyển giao trong tương lai, bao gồm cả các tiêu chuẩn: ISO 14090:2019 Thích ứng với biến đổi khí hậu; ISO 14064-1:2018 Khí nhà kính; ISO 14068-1:2023 Quản lý biến đổi khí hậu.

Phát thải ròng bằng không mang đến cơ hội tuyệt vời để bảo vệ hành tinh của chúng ta, bảo vệ sức khỏe con người, thúc đẩy sự thịnh vượng kinh tế và đảm bảo tương lai bền vững cho các thế hệ mai sau. Chúng ta phải cùng nhau cam kết thực hiện mệnh lệnh này, thực hiện hành động táo bạo và quyết đoán để chuyển đổi sang nền kinh tế không có lưới.

Bằng cách tuân theo nguyên tắc Net Zero của ISO, các quốc gia không chỉ hoàn thành nghĩa vụ đạo đức của mình mà còn tạo tiền đề cho một thế giới sạch hơn, lành mạnh hơn và kiên cường hơn. Chúng ta hãy nắm bắt thời điểm này và đoàn kết xây dựng một tương lai bền vững cho tất cả mọi người.

 Phạm Thị Phương Thảo - Vụ Tiêu chuẩn